De menselijke maat

Wie enigszins thuis is in de schrift, weet dat God het goed voorheeft met mensen waar maatschappelijk gezien ‘iets mis mee is’. De opdracht jezelf lief te hebben is gekoppeld aan de opdracht ook die ander lief te hebben, omdat hij is als jij  – een kwetsbaar mens. Het staat er nogal dwingend, als je de tien woorden leest. Jammer voor God dat veel mensen moeite hebben met dat dwingende karakter. De mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Volgens de dichter van psalm 8 heeft God de mens bijna goddelijk gemaakt. Bijna, tsja, dat ‘schuurt’ natuurlijk.  Bijna blijft toch echt: dus niet helemaal. Vanaf zijn geboorte is de mens gedoemd tot het nemen van verantwoordelijkheid. Prachtig, want hiermee zijn wij als het ware een kroon op de schepping. Maar achter die veelbelovende titel schuilt een drama. God zadelt ons op met een enorm probleem waarvan de gevolgen iedere dag tastbaar zijn.

God roept ons op lief te hebben. Jezelf, natuurlijk, maar ook  je broeder en zuster – wie dat dan ook mogen zijn. Maar daar stopt de opsomming niet. Het lastige is, dat we ook gewezen worden op de plicht de vreemdeling lief te hebben. Die bijbelse opdracht wordt door sommige mensen absoluut gemaakt en het houdt voor hen in dat je vluchtelingen ruimhartig moet opvangen. Zo ook de domineesdochter Angela Merkel. Haar ruimhartige beleid ten aanzien van het openstellen van de grenzen leidt inmiddels tot veel kritiek.

Verabsoluteren

Het blijft problematisch en ook gevaarlijk om het laatste en absolute woord te geven aan een tekst. Vrijzinnigen gaan er liever ‘rekkelijk’ mee om, maar hoe doe je dat zonder de kern van het geloof aan te tasten? Valt er binnen dit spanningsveld een leefbaar klimaat te scheppen voor zowel jezelf als die ander? Practise what you preach is wellicht een onmogelijke opdracht geworden in een wereld die op drift is geraakt. Het lijkt mij te simpel om vanuit de Bijbel te pleiten voor een verabsolutering van gastvrijheid. Dat doodt iedere kritische reflectie. Het betekent ook dat de complexiteit van een probleem wordt ontkent, waardoor het vinden van een passende oplossing voor een probleem juist bemoeilijkt wordt.

Kerken zijn vrijplaatsen voor reflectie. Kerken zouden zich mijns inziens in eerste instantie moeten richten op het stellen van de juiste vragen in plaats van meteen te schermen met bijbelse geboden. Echte gastvrijheid is paradoxaal. Iemand die welkom is, kan op voorhand rekenen op een gastvrij onthaal. Maar mensen waar we bang voor zijn? Mensen die anders denken dan wij? Zijn zij welkom? Weet dus wat je doet, als je God dank zegt voor al zijn goede gaven… een gave komt nooit zonder verantwoordelijkheid. Met deze spanning moeten wij leren leven. Dit kan je verlammen en vervullen met machteloosheid of zelfs met schuld omdat je denkt te falen. Toch geeft God zijn geloof in de menselijke mogelijkheid tot het doen van de juiste keuze niet op.

Vijf broden, twee vissen

Jezus sprak bij de spijziging van de 5.000 tegen de leerlingen: ‘Geven jullie hen te eten’. ‘Maar hoe moeten wij dat doen Heer?’, vroegen ze een tikkeltje cynisch misschien. Er waren immers slechts 5 broden en 2 vissen. Maar Jezus leert ons hier een lesje toegepaste gastvrijheid. In overzichtelijke en geordende groepen van 50 en 100 worden ze verdeeld. En dan geschiedt het wonder: er was genoeg voor iedereen. Angst maakt plaats voor vertrouwen als de anonieme menigte een gezicht krijgt.

Leven volgens het Koninkrijk van God heeft volgens Jezus kennelijk te maken met het vinden van de menselijke maat. Zo laat Jezus ons zien waar wij betekenisvol kunnen zijn en waar onze mogelijkheden liggen, in plaats van onze onmogelijkheden. Zo is koninkrijk in ons midden. Brood voor allen, en vis toe!

Yvonne Hiemstra
Predikant in de  Verenigde Christelijke Gemeente Dokkum