Groeispurt in Oosterbeek

In de rubriek ‘Kerk in beweging’ brengt AdRem u reportages over verandering en vernieuwing in remonstrantse gemeenten. De afgelopen twee jaar is een vriendenwerfcampagne gevoerd met posters en radiospotjes. In verschillende gemeenten heeft deze actie ook inderdaad nieuwe, enthousiaste vrienden opgeleverd. Hoe gaat deze inpassing? Met welke verwachtingen komen nieuwkomers binnen? Hoe reageren trouwe kerkgangers op de ideeën van nieuwe mensen? Vandaag op bezoek bij de remonstranten in Oosterbeek.

Idyllisch Oosterbeek, veel groen, mooie huizen. Even rechtsaf vanaf de hoofdstraat en dan zie je links de remonstrantse kerk liggen, eigenlijk midden in het centrum. Gele bakstenen met roodbruine accenten. ‘Deze plek is bijzonder voor veel gemeenteleden, zij hebben echt liefde voor dit kerkje’, zegt predikant Annemarieke van der Woude. Sinds twee jaar is zij hier predikant, daarvoor was zij tien jaar verpleeghuispastor in Renkum. Zij deelt het predikantswerk met Peter Nissen, beiden zijn zij voor anderhalve dag per week aangesteld. Aanvankelijk deed Peter de meer lerende activiteiten en de diensten en Annemarieke het pastoraat, maar al snel is besloten dat beiden evenveel in de diensten voorgaan.

Oud en hecht

Als iemand de gemeente kent dan is het wel Janny Koutstaal-Kreber (1939). Al een kleine vijftig jaar, sinds 1971, is zij gemeentelid. Vroeger heeft zij een periode in de kerkenraad gezeten en nu is ze nog actief als contactlid. Zij is geboren in Schiedam, getogen in de NPB met een remo-vader en een vrijzinnig-hervormde moeder. Door de nieuwe dominee in Rotterdam, Geertrui Westerouen van Meeteren, kwam ze erachter dat ze wel graag remonstrant wilde worden. In Rotterdam heeft ze belijdenis gedaan. ‘We zijn oud en hecht’, zegt Janny. ‘De gemeente kent een enorme saamhorigheid vanwege de Slag om Arnhem die hier in alle hevigheid is uitgevochten. Dat heeft een sterke band geschapen, waarbij ook de jongere generaties aanhaken. Om die reden functioneert de Raad van Kerken Oosterbeek ook goed. We weten veel van elkaar en letten ook op elkaar.’ Annemarieke herkent dit beeld en vult aan: ’De gemeente is divers. Er zitten wereldburgers tussen die overal in het land en in de wereld gewoond hebben en uiteindelijk hier in Oosterbeek zijn neergestreken. Er zijn autochtone Oosterbekers. En nu dus nieuwe mensen, die meestal niet remonstrants van huis uit zijn.’

Uitstraling

De gemeente floreert. Met Peter Nissen en Annemarieke van der Woude is er zorg voor de eigen gemeente en heeft ze uitstraling naar buiten toe. Onlangs hield de in Oosterbeek geboren BN’er Eric Corton de Preek van Leek. Daar kwamen toch zo’n zeventig mensen op af, ook veel van buiten de kerkelijke gemeente. ‘Financieel leven we wel boven onze stand’, geeft Janny aan, ‘maar dat is een keuze. We zijn in de gelukkige omstandigheid dat we een fonds tot onze beschikking hebben dat door vermogende gemeenteleden in het verleden is opgebouwd. Op dat fonds kunnen we aanspraak maken voor activiteiten en onderhoud van het gebouw. Een enorme luxe!’ Annemarieke heeft de cijfers paraat: ‘We hebben in totaal 146 leden en vrienden, van wie er 30 zijn binnengekomen door de vriendenwerfcampagne, maar ook via de lezingen en film- en gesprekskringen die wij hier organiseren. Soms is het zo dat als mensen vriend worden, ze hun weg in de gemeente al hebben gevonden. De nieuwe mensen zijn in twee groepen onder te verdelen: een groep van midden vijftig / begin zestig en een groep ouderen. Deze eerste groep ‘jongeren’ – echte jongeren, kinderen en jonge gezinnen, hebben we niet in Oosterbeek – zijn zinzoekers die met hun eigen levensverhaal bezig zijn. Ze zijn maatschappij- en milieubewust, soms kunstenaar. Ze hebben nauwelijks een religieuze socialisatie gehad, maar ervaren de kerk als een plek om over God, geloof en hun levensvragen te spreken. Wat houdt mijn leven eigenlijk in? Wat komt er nog? Die groep zie je zondag niet in de dienst, maar komt juist af op de activiteiten en de kringen door de week. Het is voor hen niet vanzelfsprekend om ook in de organisatie te investeren. Dat is voor de toekomst wel noodzakelijk, want we missen kader. En dan is er een groep ouderen die soms veertig jaar niks meer aan religie heeft gedaan. Zij zijn studieus, willen bijbel en geloofsleer opnieuw doordenken en ervaren de remonstrantse kerk als bevrijdend. Die komen zondag wel en hechten daar ook aan.’

Bastion

Klinkt goed, zo’n hechte, warme club. Maar de andere kant van de medaille is: hoe kom je als nieuwe vriend zo’n ‘bastion’ dan binnen? Dat heeft Lieuwe Broersma (1951) ervaren die sinds juli 2017 vriend is van de gemeente, kersvers dus nog. Hij woont op een steenworp afstand van de kerk en las op een gegeven moment in de krant dat Annemarieke predikant was geworden. Hij kende haar van zijn baan als fysiotherapeut in onder meer het verpleeghuis in Renkum. Wat doet zij nu hier? Hij ging eens naar een dienst en had een gevoel van thuiskomen. Lieuwe: ‘Ik ben doopsgezind van huis uit. Opgegroeid op Terschelling, zondagsschool, catechisatie en op mijn 25e belijdenis in Arnhem. Na mijn scheiding heb ik een hele tijd niks met de kerk gedaan, maar was wel altijd met religie bezig, onder meer via uitstapjes naar het hindoeïsme en het taoïsme. Vanaf juli dit jaar ben ik met pensioen. In mijn werk in het verpleeghuis had ik het idee dat ik naast het uitoefenen van mijn vak ook iets extra’s kon bijdragen door te luisteren naar mensen en mee te leven. Dat mis ik nu! Ik verveel me helemaal niet, maar de vraag wat ik verder met mijn leven aan wil, houdt me erg bezig. Op die golf belandde ik dus bij deze gemeente.’ Lieuwe is zijn plek in de gemeente nog aan het zoeken. Hij is een trouwe kerkganger op zondag en vindt daar inspiratie, dingen om mee te nemen naar huis. Het sociale aspect is ingewikkelder, geeft hij aan, maar daar hij is daar zelf ook dubbel in: ‘De mogelijkheid voor contact is er wel, maar ik ben zelf soms terughoudend. Daardoor ken ik nog weinig mensen. Ik drink eigenlijk nooit koffie na de dienst. Zo’n dienst doet vaak het een en ander met me, een gezellige babbel bij de koffie haalt me dan uit de sfeer waar ik in zit, die wil ik dan nog vasthouden. Ik zit in een gespreksgroep bij Annemarieke over ‘Het oerboek van de mens’, dat vind ik een prettiger manier om mensen te leren kennen. En ik ga naar een lezing over het boek ‘Houvast’ en naar films. Ik zou me eigenlijk wel eens voor willen stellen in de dienst. Kan dat bij de Remonstranten?’ Ik kijk verbaasd en knik heftig: ‘Ja natuurlijk, je eigen belijdenis uitspreken is bij ons heel gewoon’ en Annemarieke noteert! ‘En meditatie, dat zou ik ook waarderen’, zegt Lieuwe, ‘of een bijeenkomst met andere nieuwe mensen’. Het welkomstdiner dat één keer per jaar wordt georganiseerd voor nieuwe leden en vrienden heeft inmiddels plaatsgevonden. Lieuwe was er ook. Het krijgt nog een vervolg in een appeltaartavond.

Verschillende circuits

Waar zit beweging in de gemeente Oosterbeek? Annemarieke: ‘Veel reuring is er rond de lezingen die we organiseren, zoals afgelopen september bij een lezing van Huub Oosterhuis. Mijn collega Peter is bezig met liturgievernieuwing, bijvoorbeeld door vaker het avondmaal te vieren. Maar vernieuwing gaat langzaam; mensen zijn gehecht aan het vertrouwde. Er bestaat ook al langer het plan voor een meditatieve bijeenkomst door de week. En ik heb wel eens gedacht om een voorbedenboek tijdens de dienst te gebruiken maar dat heb ik tot nog toe niet gedaan. Peter en ik zijn pas twee jaar als predikant aan deze gemeente verbonden. De vraag naar de noodzakelijke beweging komt nu bij ons in beeld. We zoeken naar manieren waarop de verschillende circuits – de ouwe getrouwe gemeenteleden en de nieuwkomers – elkaar kunnen treffen.

Als je diep in je hart kijkt wat zou je dan willen in deze gemeente? Annemarieke: ‘Als predikanten zijn wij voorbijgangers, het voortbestaan van de gemeente moet door de leden zelf gedragen worden. Daartoe moeten we ook de zinzoekers aan ons binden op een manier die bij hen past. En jonge mensen het belang van een vorm van organisatie laten inzien. Vervolgens zou ik willen dat ons diaconale werk belangrijker wordt. We doneren wel en ruim ook, maar verbinden we ons ook echt met mensen die het minder getroffen hebben? En ten slotte: ik ben oudtestamenticus, ik zou mijn liefde voor het Oude Testament wel willen delen. Het OT is echt niet alleen moord en doodslag. Dat hoop ik te gaan doen in de bijbelkring die ik gestart ben.’

Michel Peters