Niemand weet het juiste antwoord

Pinksteren is het feest van het verstaan. Uw redactie, overvallen door het geweld in Oekraïne wil toch proberen Poetin te verstaan en gaat te rade bij Derk Sauer. Dertig jaar lang actief in Rusland, nu verricht hij zijn journalistieke werk vanuit Nederland. Kind van remonstrantse ouders.

Remonstrants nest

‘Ik kom uit een remonstrants nest. Mijn moeder kwam uit een ongelovig gezin, mijn vader was wat orthodoxer hervormd. Gezamenlijk kwamen zij terecht bij de Remonstranten in Amsterdam. Een mooi compromis! Toen ik zo’n vijftien/zestien jaar werd, verloor ik mijn belangstelling voor de kerk. Ik behoor tot de Vietnamgeneratie. Op jeugdige leeftijd al zeer radicaal: marxistisch-leninistisch! Ik twijfelde over het bestaan van God. En godsdienst was opium van het volk. Toch kijk ik terug op een gelukkige jeugd. Mijn moeder was haar tijd vooruit. In het gezin werd veel gelezen, veel gesproken over de geschiedenis en veel gediscussieerd. Maar een spiritueel vlammetje had ik niet, dat kwam pas weer binnen via de roomskatholieke achtergrond van mijn vrouw. De diensten daar zitten knap in elkaar. Een hele show. Overal ter wereld is het dezelfde dienst. Je hoeft de taal niet te kennen, maar de mis is altijd een mooi moment om na te denken over het waarom en het hoe in de wereld.’

Russische kerk autoritair

‘Met de Russisch-orthodoxe Kerk heb ik niets. De mensen geloven oprecht, maar die priesters met hun rug naar het volk vind ik vreselijk. Als kerkganger mag je niets doen, alleen maar kijken. Het is niet inclusief, een autoritaire kerk. Verder verheerlijken ze het lijden. Alleen door lijden kun je beter worden. Ze doen nauwelijks aan liefdadigheid. Terwijl de priesters dikke salarissen hebben, wordt armoede opgehemeld. Vergelijk dat eens met protestanten en katholieken voor wie barmhartigheid de sleutel van het geloof is. Het orthodoxe geloof is hard. Bijvoorbeeld over homo’s. Het orthodoxe geloof is het geloof van de macht. De kerk legitimeerde van oudsher al de tsaar. De slavernij werd verdedigd. Door Poetin is de kerk hersteld en nu is het een twee-eenheid. De kerk is schathemeltjerijk doordat ze veel land in bezit heeft, maar bijvoorbeeld ook de concessies had op de verkoop van drank en sigaretten.’

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Teleurstelling

‘Voor mij was het de grootste teleurstelling om te zien hoe Rusland nu ten onder gaat nadat het land 32 jaar probeerde op te krabbelen. Natuurlijk, het zou nooit een democratie worden als in de westerse wereld. Maar toch. Na de val van de Sovjet Unie leek het goed te gaan. Er was kans voor de ontwikkelingen van mensen, voor de ontwikkeling van de business. Mensen konden voor het eerst vrij bewegen. De verworvenheden waren hoopgevend, vooral in de grote steden. Dat alles is nu verwoest en teruggedraaid. Ik zag het niet aankomen. Maar het ging de laatste jaren al niet goed. Na zijn tweede herverkiezing is Poetin geradicaliseerd. Het is een cliché dat Rusland altijd een sterke leider moet hebben. Natuurlijk, dat was zo onder de tsaar, onder Stalin en nu onder Poetin. Maar het is ook een tijd anders geweest. Het is een samenloop van ongelukkige omstandigheden. Het is niet zo dat de Rus een autoritaire leiding wil. Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie was er geen bloedbad. Maar kort daarna  legden juist de liberalen de kiem voor de nieuwe dictatuur, waarvan Poetin aan het hoofd staat.’

[De telefoon gaat: ‘hallo Joost’ [Oranje, hoofdredacteur Nieuwsuur, red.] ‘Nee, ik word nu geïnterviewd door de Remonstranten. Ken je die nog?’ Antwoord: ‘dat kan slechter…’]

Democraten schuldig aan dictatuur

‘Onder Jeltsin lonkte de vrijheid, maar hij was een incompetente leider. En uit angst voor de communisten hebben de democraten de verkiezingen gefraudeerd. Het effect was dat niemand meer geloofde in de democratie. Het was beter geweest als de communisten of sociaal-democraten hadden geregeerd. Nu werd de essentie van de democratie door de progressievelingen om zeep geholpen. Mijn krant, the Moscow Times, heeft er onderzoek naar gedaan en erover geschreven. Daarna zijn er nooit meer eerlijke verkiezingen geweest.

Ik ben enorm geschokt door de oorlog. Niemand zag het aankomen. We konden het niet geloven. Mensen worden verblind door de staatspropaganda. Mensen zien alleen wat het regime wil dat ze zien.’

Foto Allard Willemse

Poetin niet te begrijpen

‘Nee, Poetin valt niet te begrijpen. Maar de situatie is heel beangstigend. Vroeger hielden leger, partij en vakbeweging elkaar in evenwicht. Nu is er alleen de KGB. Zelfs de regering heeft geen macht. Al die ministers zijn medeplichtig. Ze hebben teveel geld, villa’s, maitresses en jachten. Ze hebben een levensstijl ontwikkeld waar ze moeilijk uit kunnen stappen. Ze zijn gevangenen van zichzelf. Van de top wordt regelmatig zo’n 10% vervolgd voor vermeende corruptie. Het is een klassieke methode om de schrik erin te houden.

Wat we moeten doen? De huidige sancties hebben een zeer beperkt effect. Je zou zelfs kunnen zeggen dat ze Poetin eerder sterker maken omdat hij zo kan laten zien: de wereld is tegen ons. De enige echt effectieve sanctie is geen gas of olie meer te kopen uit Rusland. Door de hoge gasprijzen zat Rusland nog nooit zo goed bij kas. Of we in oorlog zijn met Rusland? Poetin vindt in elk geval wel. Medvedev zei: ‘het doel is de christelijke cultuur van Lissabon tot Petersburg te redden’.

Keiharde opstelling

‘Wat we zouden moeten doen? Ik vrees dat niemand het juiste antwoord op deze vraag weet. We –  en dat geldt denk ik ook voor Zelensky – willen luisteren en praten en zoeken naar iets wat een compromis kan zijn.  Maar daar zijn twee partijen voor nodig. Poetin gelooft niet in onderhandelen. Hij gelooft in onderwerpen. Ik ben bang dat een keiharde opstelling richting Poetin de enige juiste is.’

 Tjaard Barnard en André Meiresonne

Wie is Derk Sauer?

Derk Sauer wordt in 1952 in Amsterdam geboren. Na zijn examen HBS gaat hij als journalist werken. Eerst bij het blad Twintig van de Vereniging van Dienstplichtige Militairen waar hij zijn radicale standpunten niet onder stoelen of banken steekt. Daarna gaat hij werken voor Nieuwe Revu, waar hij in 1982 hoofdredacteur wordt. In 1982 richt hij The Moscow Times op en gaat hij van internationale tijdschriften Russische versies uitgeven. In 2005 verkoopt hij zijn bedrijf en keert hij terug naar Nederland. In 2010 koopt hij NRC samen met een investeringsmaatschappij. In 2014 wordt hij uit de raad van commissarissen gezet. In 2017 koopt hij The Moscow Times weer terug, die dan volledig digitaal wordt. Er wordt geen winst gemaakt, Sauer ziet het blad als zijn bijdrage aan de vrije nieuwsgaring in Rusland. In 2022 komt hij, als de grond hem te heet onder de voeten wordt, terug naar Nederland en wordt The Moscow Times in Nederland gevestigd.