Niet namens anderen

Op 29 oktober zijn er weer verkiezingen in Nederland en bij mijn keuze zal ik zwaar meewegen wat de standpunten van partijen zijn over de Oekraïne, Gaza en het klimaat. Ik doe public affairs bij een duurzame pensioenbelegger. In september loop ik mee in een hardloop charity team voor hulp aan burgers in de Oekraïne. Financieel ondersteun ik B’Tselem (btselem.org).

Toch voel ik me ongemakkelijk wanneer weer eens aangedrongen wordt op stellingname van de Remonstranten als kerk of als gemeente in precies deze zelfde issues. Sterker nog, ik ben er tegen dat wij dat als kerk of als gemeente doen. En mochten we het ooit toch doen, dan vind ik dat we de daarvoor ontworpen (zware) procedure uit de Kerkorde moeten volgen die een zorgvuldige afweging en het horen van alle verschillende standpunten in onze gemeenschap mogelijk maakt.

Toen ik zo’n 48 jaar geleden lid werd, schreef ik daarvoor een geloofsbelijdenis waarover ik met onze toenmalige predikant heb gesproken. Ook had ik een gesprek met een vertegenwoordiging uit de Kerkenraad die uitdrukkelijk niet naar mijn geloofsbelijdenis vroeg. Wat ik wel moest doen was het ondertekenen van de beginselverklaring. Daar voorbij mocht en moest ik het doen met mijn eigen geweten. En precies die vrijzinnigheid en tolerantie, en de afwezigheid van enige behoefte om voor andere remonstranten te spreken, maakte ik dat ik de stap naar lidmaatschap heb gezet, zoals voor mij al een reeks van generaties had gedaan.

Ver voor mijn geboorte heeft de Remonstrantse Broederschap na doorlopen van een zware procedure zich helder uitgesproken tegen het fascisme. Dat was terecht (en volgens de goede procedure). Maar ik geloof geen moment dat het die uitspraak was die mijn grootmoeder er toe bracht daden te stellen waarvoor zij decennia na haar overlijden met een Yad Vashem werd geëerd. Remonstranten gaan zelf op pad op basis van hun eigen geweten. Later spraken de Remonstranten (alweer volgens de goede procedure) zich uit tegen kernwapens. Helaas heeft dat niet heel veel verschil gemaakt in de echte wereld, maar wel tot veel tegenstellingen binnen de Remonstranten geleid. (En inmiddels denk ik dat kernwapens helaas ook nodig zijn om Rusland zoveel mogelijk uit Oekraïne te houden.)

In onze kerk van nu hoor ik herhaaldelijk van initiatieven om zonder gebruikmaking van de zware procedure uit de Kerkorde tot stellige standpunten te komen. Als we niet oppassen kun je geen goede remonstrant meer zijn als je niet het goedgekeurde standpunt over Gaza en Israël inneemt, en moet je ook er achter staan dat mensen met minderheidsopvattingen over het klimaat, andere mensen mogen beletten om bijvoorbeeld met hun auto van de A12 gebruik te maken. En dat laatste dan omdat we op de één of andere manier hun standpunt het correcte vinden, en ook vinden dat dit standpunt voorgaat aan democratische procedures zolang die niet op het door ons goedgekeurde standpunt uitkomen.

Ik vind dat persoonlijk eng en benauwend. Het zijn bijna steeds kleine groepen met zeer voorschrijvende standpunten die anderen dwingen en die mensenrechten schenden. Dat is zeker zo in de regering Netanyahu. Maar de mooie dingen waar we als Remonstranten terecht trots op kunnen zijn, zoals onze levensverbintenis van ver voordat Nederland als geheel zo ver was, die hadden wij zo vroeg omdat we respect wilden en willen hebben ook voor mensen met andere opvattingen. Het is het afwijzen van gemakkelijke collectieve standpunten, die de individuele remonstranten de ruimte geeft, maar ook de plicht oplegt om met het eigen geweten op pad te gaan. Laten we dat zo houden.

Johan Barnard