Hans Dirk van Hoogstraten over Bonhoeffer

Drie inspiratielunches waarop Hans Dirk van Hoogstraten op thema’s uit het leven en werk van Dietrich Bonhoeffer ingaat.

Hans Dirk van Hoogstraten, het vierde kind in een Nederlands-Hervormd domineesgezin, maakte de slag om de Schelde (1944) bewust mee. Zijn studie theologie en filosofie mondde uit in een proefschrift over Bonhoeffer. Na een korte periode als vrijzinnig predikant werkte hij als Associate Professor Social Ethics (Theologie van het Maatschappelijk Handelen) aan de Radboud Universiteit, aan de Loyola Marymount University in Los Angeles en aan de San Francisco State University’. Hij is vriend van de DoRe gemeente Nijmegen.

Zijn drie bijdragen zijn afgemeten langs de late van PPR: Persoon – Politiek – Religie

De onderlinge verhouding van de elementen van deze ‘drie-eenheid’ wordt nader bekeken en ze wordt geïllustreerd aan het leven en werk van Dietrich Bonhoeffer (1906-1945). Benedictus de Spinoza, Sören Kierkegaard en Dietrich Bonhoeffer – intellectuele en spirituele ‘wonderkinderen’ uit de 17e, 19e en 20e eeuw – bereikten geen van drieën de leeftijd van 43 jaar, maar hun invloed duurt voort. De laatstgenoemde, Bonhoeffer, speelt de hoofdrol tijdens onze bijeenkomsten. De anderen spelen op de achtergrond mee.

Tijdens de drie bijeenkomsten komen successievelijk drie belangrijke aspecten van Bonhoeffers invloed aan de orde: verzet (als Duitser in nazi-Duitsland, onderdaan/overheid), secularisatie (losmaking van ethiek en politiek van de religie) en Bijbelinterpretatie (terug naar Joods denken tijdens Jodenvervolging).

13 mei – bijbelinterpretatie

In het kader van de PPR: in de 19de eeuw vond aan universiteiten een ontmanteling plaats van de claim dat de bijbel een heilig boek zou zijn, Gods Woord dat goddelijke waarheid bevat, liefst ‘van kaft tot kaft’. In de kerken was dit onverkoopbaar. Bonhoeffer nu pleit in zijn brieven voor een ‘niet-religieuze interpretatie’ van bijbelse en theologische begrippen. Zonder soepele omgang met taal kan er geen begripsvernieuwing plaatsvinden. En taal is een expressie van menselijke verbeelding. Zo komen we uit bij Spinoza die reeds zei dat onze rationele interpretatie van teksten de verbeelding (imaginatio) nodig heeft om betekenis te kunnen geven aan begrippen die wij mensen hanteren om te kunnen communiceren. En die begrippen vinden we in de Joodse bijbel. Daarom pleit Bonhoeffer voor een interpretatie van het NT vanuit de Joodse Bijbel, het OT.