De kerk heeft toekomst

De kerk heeft toekomst. Dat klinkt in deze tijd van voortschrijdende ontkerkelijking misschien absurd maar ik geloof het echt. Er zit toekomst in de kerk. Dat komt omdat de kerk aandacht heeft. Aandacht voor de mens en haar werkelijke verhaal. Een plek waar het werkelijke verhaal mag klinken, ook als dat even wat minder succesvol is dan hoe voorbeeldlevens op social media ons voorhouden hoe het goede leven eruitziet.

Contact en verbinding

Steeds vaker klinkt in de samenleving de roep tot contact en verbinding. Dat is waar de kerk altijd al over ging. Mensen kwamen er samen in mooie en in bange tijden. De kerk gaf richting bij onzekerheden en zorgde op hoogtijdagen voor spektakel en gemeenschapsgevoel. Het woord van God werd er verkondigd. Helaas deed de kerk meer dan dat. Door de eeuwen heen is het instituut kerk bepalend geweest in levens van mensen waarin schuld, boetedoening, schaamte en verplichting belangrijke ingrediënten waren. Het hield mensen klein en het is goed dat de mens zich daaraan ontworstelde. De kerk van vandaag moet zich daartoe verhouden en dat lukt de ene kerk beter dan de andere. Sommige kerken kiezen voor nóg dogmatischer, terwijl andere juist menselijker zijn geworden. De Remonstranten horen bij die laatste categorie en worden doorgaans gelabeld als christelijk-humanisten. Ik vertaal dat als we pakken er ook de bijbel nog wel eens bij, die we vervolgens breed durven te interpreteren. We moeten er tenslotte vandaag de dag ook nog wat mee kunnen. Dat hoor je terug tijdens de zondagse kerkdiensten, merk je bij kringgesprekken en andere activiteiten, en ervaar je tijdens pastorale gesprekken.

Aandacht voor elkaar

Naast teksten uit de bijbel worden we aangeraakt door klassieke en moderne kunst, anekdotes uit romans en fragmenten uit films en series die ons iets laten ervaren van hoe een betere wereld eruit zou kunnen zien. Kerk gaat ook over het ten uitvoer brengen van die betere wereld. Kerk is in mijn opvatting alles wat we met aandacht voor elkaar doen. Het zijn in huis de gesprekken, de filmavonden, maar buitenshuis ook het broodje dat je aan de dakloze voor de supermarkt geeft, de glimlach die je een onbekende op straat toewerpt, de oudere dame die je uit de trein helpt, de vetbolletjes die je voor de vogels in je tuin ophangt en de vliegreis die je vervangt door een treinreis. Dat klinkt wat simpel, maar ik meen het echt. Het zijn dingen die we misschien achteloos maar toch met aandacht doen. Die we als vanzelfsprekend zien, net als dat de kerk er ook voor ongelovigen vaak nog vanzelfsprekend is. Een kerk op vakantie bezoeken en er al dan niet een kaarsje opsteken zijn niet ongewoon. Ook als er richting nodig is of rituelen die overgangen in het leven markeren, wordt er bij de kerk aangeklopt, al is men er in geen decennia meer geweest. Men verwacht dat de deur altijd open staat of opengaat.

De twee vragen die we te beantwoorden hebben zijn: doen wij de deur open en als we dat doen, welk antwoord geven we dan? Voordat we antwoord kunnen geven, hebben we wat voorvragen te beantwoorden: is iedereen welkom ongeacht de duur van de betrokkenheid, of verwachten we toch enige verbondenheid op de langere termijn? Doen we alles belangeloos, of verwachten we een financiële bijdrage? Moet God of Christus een duidelijke plek hebben, of vinden we het voldoende dat wij vanuit onze overtuiging handelen? Het antwoord op elk van die vragen is allesbepalend voor hoe we kerk willen zijn. Op verschillende plekken experimenteren we daarmee. En eerlijk gezegd… dat is best spannend. Want we doen al zo lang wat we gewend zijn, ook al zijn steeds minder mensen daarmee vertrouwd.

Illustraties Marjorie Specht

Onbekende wegen bewandelen

De nieuwe dingen die we doen, trekken andere mensen die andere beweging in de gemeenschap brengen. En ook dat is in mijn ogen kerk: met elkaar onbekende wegen durven bewandelen, vertrouwend op dat wat groter is dan wijzelf, dat wat er altijd is en zal zijn en dat wat vele vormen heeft en kan hebben. Sommigen noemen dat God, de Heer, de Geest, anderen hebben daar geen woorden bij. Die verscheidenheid is niet alleen interessant, het is ook heilzaam. Het vergroot perspectieven en verdiept verbondenheid. In Romeinen wordt dat benoemd: zoals ons ene lichaam vele delen heeft en die delen niet allemaal dezelfde functie hebben, zo zijn we samen één lichaam in Christus en zijn we, ieder apart, elkaars lichaamsdelen (Romeinen 12: 4-5). In die tijd ontstonden de eerste christelijke gemeenschappen en die mensen hadden ook allerlei verschillende achtergronden. Met elkaar bepaalden ze hoe ze God wilden eren en dienen. Voor die vraag staan we nu weer, alleen nu gaat die vraag over hoe we onze traditie van vrijheid en verdraagzaamheid inzetten om kerk ook een manier van leven voor anderen te laten zijn, niet alleen voor onszelf. Dat doen we door samen te komen. In Hebreeën staat: Laten we op elkaar letten en elkaar aansporen tot liefde en goede daden, en in plaats van weg te blijven van onze samenkomsten, zoals sommigen doen, elkaar juist bemoedigen, en dat des te meer naarmate u de dag van zijn komst ziet naderen (Hebreeën 10: 24-25).

Werking van het evangelie

Regelmatig wordt mij gevraagd: gaat kerk niet primair over het verkondigen van het evangelie? In mijn ogen gaat het over de werking ervan. In de aloude beginselverklaring van de Remonstranten gaat het over het geworteld zijn in het evangelie. Ik denk dat de werking dat is. De verklaring gaat ook over God eren en dienen. God is een woord dat wat groter is dan wijzelf helpt benoemen. We hebben daar met elkaar allerlei opvattingen over en dat betekent dat het eren en dienen ook verschillende vormen kan en, denk ik, moet hebben. Het uitwerken van oude en nieuwe manieren van kerk-zijn is ruimte voor iedereen maken, in alle vrijheid en verdraagzaamheid. In die ruimte letten we op elkaar, daar sporen we elkaar aan om nieuwe wegen te vinden en bijeen te komen op manieren die veelzijdig en uitnodigend zijn om verbinding met elkaar en het Grotere te maken. Dan zijn we kerk in de 21^e eeuw.

Jan Berkvens
predikant in Oude Wetering en Hoorn, projectleider toekomst bij de Remonstranten, geestelijk verzorger in hospice Bardo in Hoofddorp

Bestel nu!

Het boek Mijn God is te bestellen voor €6,50 (excl. portokosten).

Er is ook een digitale versie te downloaden voor een bedrag van €5,-

‎