De toekomst heiligen

Stel je noodpakket samen – het staat er echt. Tussen alle berichten op sociale media valt het bericht van de Rijksoverheid meteen op. Het gaat erom dat je je voorbereidt, mocht er iets gebeuren, zodat je in ieder geval een paar dagen kunt overleven. Denk aan een pakket met een zaklamp, medicijnen, blikvoedsel en voldoende water. Nog nooit eerder ben ik via een onlineadvertentie opgeroepen om mij voor te bereiden op een mogelijke ramp. Het voelt onwerkelijk en doet me denken aan die paar christenen in mijn geboortedorp die zich al jaren voorbereiden op de eindtijd. Ze zijn nu niet meer alleen.

Het bericht van de overheid past in een dominant discours van onze huidige tijd. Klimaatontwrichting, oorlogen, dreiging van terrorisme en het normaliseren van extreemrechts gedachtegoed versterken ons gevoel van onveiligheid. De huidige politieke aandacht richt zich voornamelijk op het beheersen van onmiddellijke crises, terwijl de langere termijn vaak uit het zicht verdwijnt. Het optimistische levensgevoel van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog heeft opnieuw plaats gemaakt voor angst voor morgen en zorgen over de vraag of de aarde nog leefbaar zal zijn voor toekomstige generaties. De jeugd had de toekomst, maar nu niet meer.

Heiligheid van iedere mens

Het verraste me om te lezen hoe Gerrit Jan Heering zich in 1924 tot de vrijzinnige jeugdbeweging richtte. Hij stelde dat de jeugdbeweging innerlijke bewogenheid miste. Wat wekt haar en roept haar tot leven?

In een van zijn betogen over de plaats van de mens hield hij jongeren het beeld van de heiligheid van ieder mens voor ogen. Dat deed hij met een citaat van de Romeinse filosoof Seneca, dat volgens Heering in het christendom een diepere betekenis krijgt: Homo sacra res homini. De mens is iets heiligs voor de mens, en al ons handelen moet erop gericht zijn om ieder mens waardigheid te schenken. Het besef van ieders (menselijke) heiligheid en gewetensvrijheid, dat daarmee onherroepelijk gepaard gaat, is een fundamenteel uitgangspunt van vrijzinnig geloven. Maar vrijzinnigheid omvat veel meer dan het schenken van heiligheid aan ieder mens. Vrijzinnigheid draait ook om het cultiveren van een houding die de heiligheid van de toekomst erkent. Dat betekent dat je open en ontvankelijk blijft voor nieuwe inzichten, leeft met nieuwsgierigheid en verwondering, en constant je eigen aannames durft te bevragen en uit te dagen. Hoe heiligen wij gezamenlijk onze toekomst, de toekomst van al wat leeft en leven wil?

Beeld: Marjorie Specht

Horizon vooruitduwen

Politicoloog Jonathan White stelt dat we mensen nodig hebben die de horizon vooruitduwen. Volgens hem richten we ons te veel op de korte termijn, waarbij we voortdurend het gevoel hebben dat we geen tijd te verliezen hebben. Hoewel het gevoel van urgentie belangrijk is om grote problemen aan te pakken, kan dat gevoel ons ook beletten om vooruit te denken en onze blik gericht te houden op de toekomst. Die blik geeft ons een gevoel van verantwoordelijkheid dat we kunnen dragen, in plaats van een verlamming die ons gevangen houdt. Die verantwoordelijkheid strekt zich niet alleen uit naar toekomstige generaties, maar gaat ook over wat wij hier en nu te doen hebben op elk moment van de dag dat ons toekomt en toevalt. De toekomst begint bij elke ademhaling en is op die manier concreet, voelbaar en tastbaar.

Toekomst hier en nu

Een blik gericht op de toekomst begint hier en nu, bij elke keuze die wij maken, en spreekt onze verbeelding aan. Die verbeelding vraagt mijns inziens om profetische inspiratie, waarbij het goddelijke geduld en het koninkrijk hier en in de toekomst, zoals beschreven in de remonstrantse belijdenis van 2006, als vanzelf samenvloeien.

Waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk is een bekende bijbeltekst en de titel van een van de boeken van Dorothee Sölle. Een visioen is iets dat gezien of geschouwd, maar ook gehoord wordt. Het beeld van het koninkrijk van God wordt in de theologie van Sölle hoorbaar in de stemmen van de mensen die verdrukt en vermorzeld worden. In de ontheemde, in degene op de vlucht, in de schreeuw van de aarde die om vergeving vraagt, ligt het koninkrijk van God en dus onze toekomst besloten. Het zien begint bij het goed en aandachtig luisteren en kijken naar de tijd waarin wij ons bevinden, maar reikt verder dan het hier en nu.

De profeten in de Hebreeuwse bijbel zijn enerzijds geworteld in de harde werkelijkheid waarin hun volk zich bevindt. Tegelijkertijd kunnen zij verder zien dan de mensen in hun nabije omgeving, en is hun blik gericht op barmhartigheid, rechtvaardigheid en vrede.

In het Nieuwe Testament ontmoeten we profetes Hanna, die vlak na zijn geboorte Jezus ziet in de tempel waar Jozef en Maria hem heenbrengen. In baby Jezus ontwaart ze degene die bevrijding brengt en ze vertelt het tegen iedereen die wil luisteren. Profetische verbeelding begint dus ook met vertrouwen in dat kleine zaadje, dat kan ontkiemen en nog alles kan worden. Zie je het dan niet? Het is al begonnen.

Noodpakket van hoop

Ik moet denken aan het werk in het Wereldhuis in Amsterdam, waar op donderdag vrouwen zonder geldige verblijfspapieren samen het leven vieren en gemeenschap ervaren. Donderdag wordt een dag om naar uit te kijken, ook al is de verre toekomst onzeker. Of in mijn eigen gemeenschap in Vrijburg, waar op dit moment twee jongeren al uren aan het koken zijn en vanavond een heerlijk diner organiseren voor mensen die hen lief zijn. De zorg en aandacht die zij besteden aan het eten en aan elkaar, creëert een vreugdevolle belofte.

Onze tijd vraagt om een noodpakket van hoop waarmee wij ook de toekomst kunnen heiligen. Een toekomst die open is en mogelijkheden schept die we niet voor mogelijk hadden gehouden. Waar profetische verbeelding kan spreken en we durven luisteren en ons er aan toevertrouwen. Verbeelding die ook doorklinkt in de krachtige dichtregels van Amanda Gorman uit The Hill We Climb:

And so we lift our gazes not to what stands between us,

but what stands before us.

We close the divide because we know, to put our future first,

we must first put our differences aside.

We lay down our arms

so we can reach out our arms

to one another.

Waardoor word jij gewekt en geroepen, onze gezamenlijke toekomst tegemoet?

Rachelle van Andel
predikant in Vrijburg Amsterdam en voorzitter van Geloof en Samenleving, de remonstrantse beweging voor maatschappelijke betrokkenheid.

Bestel nu!

Het boek Mijn God is te bestellen voor €6,50 (excl. portokosten).

Er is ook een digitale versie te downloaden voor een bedrag van €5,-