Een vreedzame wereld vanaf de onderhandelingstafel #navo-top

Terwijl in juni 2025 de ogen van de wereld gericht zijn op de NAVO-top in Den Haag, schuifelen wij als wereldgemeenschap opnieuw langs de randen van kwetsbaarheid. Het is een historische top, want de wereldorde is wankel. De eerste NAVO-top ook onder de nieuwe U.S. Administratie van President Trump; en de eerste onder onze NAVO Secretaris-Generaal, Mark Rutte.

Cyberaanvallen, hybride dreigingen, klimaatinstabiliteit, opkomende autocratieën én sociale spanningen vormen momenteel samen een grillige cocktail die veiligheid tot een steeds complexer begrip maakt. En toch – of misschien juist daarom – leeft ook de hoop. Hoop dat we opnieuw kunnen nadenken over wat vrede eigenlijk betekent. En hoe veiligheid méér moet zijn dan alleen militaire paraatheid alleen.

Want wie veiligheid alleen bekijkt door de lens van tanks en verdragen, mist het grotere plaatje. Vrede en veiligheid beginnen niet bij staten, maar bij mensen. Bij gezinnen in Odessa en Gaza, bij jongeren in Brussel en Kabul, bij ouders in Den Haag en Chicago en bij werkgevers en werknemers in Tbilisi en Tilburg. De NAVO-top biedt een geopolitiek podium, maar de vraag is: durven we ook het menselijke verhaal te vertellen?

In de diplomatieke wereld spreken we vaak over state security: de bescherming van grenzen, nationale belangen, vitale infrastructuren. Onmisbaar, zeker in een tijd van wereldwijde instabiliteit. Maar daar mag het niet ophouden. Want hoe veilig is een samenleving waarin burgers zich niet gehoord of gezien voelen? Waar racisme, uitsluiting of economische ongelijkheid smeulende bronnen van onrust blijven?

Menselijke dimensie
Human security – menselijke veiligheid – omvat veel meer dan alleen de afwezigheid van geweld. Het gaat over bestaanszekerheid, over het recht om je identiteit te uiten zonder angst. Het gaat over toegang tot zorg, onderwijs en een leefbare aarde. En bovenal: over de zekerheid dat jouw stem ertoe doet, ook als je geen generaal bent of diplomaat.

Juist die menselijke dimensie mag niet ontbreken tijdens NAVO-top in Den Haag. Diplomaten kunnen dan wel strategische partnerschappen smeden, maar duurzame vrede groeit pas als beide vormen van veiligheid – de statelijke én de menselijke – hand in hand gaan. Zonder de een is de ander slechts een illusie. Gelukkig nemen heel veel mensen deel aan de NAVO top en het NAVO Public Forum: militairen, diplomaten, internationale ambtenaren, vertegenwoordigers van NGOs, studenten, journalisten, activisten, academici en media.

Burgers
Wat mij raakt, is dat veiligheid vaak wordt gezien als iets dat zich afspeelt in ministeries en krijgsmachten. Alsof het een technische, abstracte kwestie is waar gewone mensen geen onderdeel van uit maken. Maar dat is een misvatting. In werkelijkheid zijn burgers onmisbare bouwstenen van veiligheid en dragen zij hier, ook op politiek-maatschappelijk niveau, intensief aan bij. Omdat zij naast militair of politieman, ook burger, werknemer of werkgever zijn, lid van een politieke partij, van een beweging, van een groep, een verband, of een vereniging, van een wijk van buren, een school of universiteit, of van een kerkelijke gemeenschap.

Diversiteit is daarbij een sleutelwoord. Vrouwen, jongeren, LHBTIQ+ personen, mensen met een migratieachtergrond – zij brengen perspectieven in die te lang genegeerd zijn. En juist zij weten vaak als geen ander wat het betekent om je onveilig te voelen. Als kanaries van de maatschappij merken zij vaak als eerste op wanneer de rechten van de mens onder druk komen te staan. Hun betrokkenheid is daarmee geen extraatje; het is een voorwaarde voor vrede die écht standhoudt en hun signalerende rol is van groot belang.

Just Peace festival
Gelukkig zijn er hoopvolle initiatieven. In Den Haag – stad van vrede en recht – wordt dit jaar in de context van de NAVO Summit 2025,  het Just Peace Festival gehouden. Daar ontmoet je kinderen die dromen tekenen, vredeswerkers uit Soedan, jonge klimaatactivisten en migranten die samen koken. Je kunt er overigens ook zomaar militairen tegen het lijf lopen, omdat ook die zoeken naar manieren om zich in te zetten voor duurzame vrede. Het is een festival dat laat zien dat vrede niet alleen een strategische kwestie is, maar vooral een menselijke onderneming.

Wat kunnen wij als Remonstranten, bijdragen aan deze zoektocht naar duurzame vrede en veiligheid? Misschien meer dan we zelf denken. Als vrijzinnige geloofsgemeenschap staan we voor gewetensvrijheid die over grenzen heen gaat, voor het bevragen van autoriteit, en voor het omarmen van verschil. In een tijd waarin polarisatie op het wereldtoneel groeit en wantrouwen onder mensen tiert, kunnen Remonstranten een verbindende tegenstem bieden: een stem van vertrouwen, dialoog, nuance.

Dragers van hoop
Onze remonstrantse theologie vertrekt vanuit de mens als zoekend wezen – niet als bezitter van de waarheid, maar als drager van hoop. Dat is een houding die juist nu van onschatbare waarde is. We hoeven niet stante pede de oplossingen te bieden voor de geopolitieke conflicten van nu – want wie kan dat nu alleen. Maar we kunnen wél ruimte creëren voor het gesprek, voor compassie, voor verbinding tussen mensen die anders nooit met elkaar zouden spreken. En dat creëren van die ruimte, van de civic space, dat is wat de oplossingen voor de grote veiligheidsproblemen van nu dichterbij brengt.

Kerken kunnen zich uitspreken over veiligheid en de Remonstranten doen dit al sinds 1614. Niet met dreigende taal, maar vanuit een spiritualiteit die weigert om angst als uitgangspunt te nemen. Vrede is geen naïeve droom. Het is een daad van verzet tegen cynisme.

De NAVO-top van 2025 in Den Haag laat ons zien hoe complex de wereldorde is geworden. Maar het mag ons er niet van weerhouden om te blijven dromen. En te blijven doen. Veiligheid is niet alleen het werk van militairen of diplomaten, maar van ieder van ons. Van mensen die elkaar opzoeken, zelfs als het ongemakkelijk is. Van gemeenschappen die ruimte maken voor verschil. En van kerken die durven zeggen: vrede is meer dan de afwezigheid van oorlog. Het is de aanwezigheid van gerechtigheid.