Als geluk (even) niet haalbaar is willen we een professioneel luisterend oor en een pil
Damiaan Denys heeft het als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie druk deze dagen. Overal moet hij uitleggen hoe het toch komt dat in een welvarend land als Nederland, met redelijk gelukkige mensen, de wachtlijsten in de GGZ almaar groeien. Zelfs zó dat psychiaters niet meer toekomen aan wie echt psychiatrische hulp nodig heeft. Denys verklaart de groeiende wachtlijsten uit het onvermogen van moderne mensen om nog om te gaan met de tragiek van hun bestaan, de tegenslag, eenzaamheid, lijden, sterfelijkheid. We willen alleen nog het geluk, en als dat (even) niet haalbaar is willen we een professioneel luisterend oor en een pil.
Het verband met zingeving is evident. Veel cliënten kampen met gevoelens van doel- en zinloosheid. Ze stellen levensvragen waarop de medici het antwoord niet kunnen geven. De grote vraag is: waar moeten zij dan naar toe? Vroeger gingen ze wellicht naar dominee en pastoor, maar velen gingen Klaas Dijkhoff voor in het afscheid van de kerkelijke instituties.
In 'Spelen met grenzen' onderzoeken diverse remonstrantse auteurs, onder redactie van de theologen Sigrid Coenradie en Koen Holtzapffel, diverse grenzen. Zij worden daarbij geïnspireerd door remonstrants hoogleraar Christa Anbeek en haar theologie van kwetsbaar leven. Een boeiend palet van veelkleurigheid.
bestel voor € 14.99Antwoorden op oervragen naar zin en betekenis
Het begint ermee dat we ons bewust worden dat hier een maatschappelijk vraagstuk ligt dat het individu overstijgt. Vroeger was zin en betekenis van het leven veel meer voorgegeven. Het was opgenomen in een groter geheel, en dat grotere geheel bepaalde mede de zin van ieders persoonlijke bestaan. Dat grotere geheel kon de kerk zijn, maar ook de vakbond of de jeugdvereniging. Door maatschappelijke ontwikkelingen als ontzuiling en individualisering is voor veel mensen het verband weggevallen waarin over levensvragen werd nagedacht. Mensen moeten zelf maar zien hoe ze hun leven zin en betekenis geven.
Maar ook in het ik-tijdperk blijven mensen sociale, relationele en spirituele wezens die deel willen uitmaken van grotere verbanden en daaraan zin en betekenis ontlenen. Daarbij kunnen religies en levensbeschouwingen, ook de joods-christelijke, behulpzaam zijn. Ze kunnen mensen helpen zich thuis te voelen in de wereld en zich te verzoenen met het wisselvallige lot dan hen op aarde wacht. Hoe? Door hun schat aan wijsheid en levenskunst beschikbaar te stellen, verzameld in verhalen, symbolen en rituelen. Stuk voor stuk potentiële antwoorden op de oervragen van ons leven naar zin en betekenis.
Wat maakt het leven de moeite waard?
Best wel jammer, dat die religieuze en andere levensbeschouwelijke zingevingskaders voor steeds minder mensen beschikbaar en toegankelijk zijn. Dat ligt niet aan de GGZ-cliënten, maar aan de wijze waarop veel religies en levensbeschouwingen hun schatten van wijsheid presenteren: als het letterlijk te nemen, unieke, exclusieve en absolute antwoord op alle levensvragen. Terecht pikken veel mensen dat niet meer terwijl ze tegelijk baat zouden kunnen hebben bij diezelfde levensbeschouwelijke tradities. Niet als gesloten, autoritaire, hapklare antwoordbrokken, maar als open hulp bij het denken over de vraag wat het leven al dan niet de moeite waard maakt.
Om dat mogelijk te maken zal er veel meer gespeeld moeten worden met die tradities. Zullen ze met een knipoog benaderd moeten worden en in contact gebracht met kunst en cultuur. Zullen ze opengebroken moeten worden en ontdaan van hun anderen uitsluitende afgrenzingen. Om zo opnieuw toegankelijk te zijn voor mensen die op zoek zijn naar zin en baat zouden kunnen hebben bij speelse zingevingstradities.
Voorwaar een schone taak voor de bijna 400-jarige remonstranten. Of zijn zij het spelen verleerd?
Artikel n.a.v. het recent verschenen boek ‘Spelen met Grenzen. Over contrastervaringen’ onder redactie van Sigrid Coenradie en Koen Holtzapffel.
Over Koen Holtzapffel
