Hoorneboeg: Levensvreugde en levensverdieping

Hoorneboeg: Levensvreugde en levensverdieping

De Hoorneboeg heeft een lange geschiedenis, veel langer dan de aanwezigheid van de Remonstranten aldaar. Ooit was er geen conferentieoord en geen landgoed, maar lag er een boomloze ‘berg’ op de heide ten zuiden van Hilversum die de naam Hoogenberg of Hoornboek droeg. Het verhaal gaat dat toen het Franse revolutionaire leger in 1795 Nederland binnenviel, zij ook stormenderhand het huis bovenop de berg wilden innemen. Het had de indruk gewekt van een verdedigbaar kasteel te zijn, maar bleek uiteindelijk slechts een houten gebouw te zijn. Spottend spraken ze toen van Hors de Boue (‘uit de modder’) dat later verbasterd zou zijn tot Hoorneboeg. Zo’n naam geeft natuurlijk geen glans aan het oord. Het meest waarschijnlijk echter is de naam afgeleid van hoorn (hoekig, gebogen) en book (middeleeuws voor beukenboom). De naam verwijst naar een boom met een opvallende vergroeiing.

Landgoederen
In de 18e eeuw werden stukken van de Gooise heide in erfpacht gegeven en ontstonden er landgoederen voor met name het Amsterdamse stadspatriciaat. Zo kwam hier het jachthuis Hilverroode. In 1836 verwierf Michael Anton Sinkel de berg Hoorneboeg met het landgoed Hilveroord en nog wat weilanden voor 3100 gulden. Hij breidde het grondgebied enorm uit met een brede strook heide en de oprijlaan vanaf de Utrechtseweg. In de daarop volgende jaren bouwde hij er Stalheim. Tot 1905 is het in gebruik gebleven als boerderij. Voor het overlijden van Anton Sinkel in 1848 bouwde hij nog een tweede herenhuis en de nog bestaande schuur, die eerder doet denken aan een boerderij uit de Noord-Duitse Laagvlakte en nu een rijksmonument is. Het landgoed was ruim 189 ha groot geworden. Na 1890 vond er een restauratie plaats waarbij de bekende architect dr. P.J.H. Cuypers een ontwerp maakte voor een grootse tuin- en parkaanleg. Eén van de eisen was dat bij de voltooiing het park een volgroeide aanblik zou bieden. Met dit doel werden volwassen bomen aangevoerd vanuit Naarden en Doorn. Dit moet een enorm project geweest zijn. In die jaren huurde de fabrikant J.C.M. van Eelde Hilveroord. Zijn vrouw was patiënte van de psychiater en schrijver Frederik van Eeden, die in het nabijgelegen Bussum de idealistische kolonie Walden stichtte.  De dokter was een geziene gast op de Hoorneboeg en schreef over zijn bezoeken in zijn later uitgegeven dagboek.

Broer en zus Pijnappel
In 1906 werd door de nieuwe eigenaren, de altijd ongehuwd gebleven broer en zus Pijnappel, een bibliotheek op het terrein gebouwd. Deze  groeide uit tot een omvang van 70.000 boeken over filosofie, sociale wetenschappen, rechten en cultuur. Deze grootste boekencollectie in particulier bezit is gelegateerd aan de Universiteitsbibliotheek. Mejuffrouw Pijnappel was een van die welgestelde dames die zich de sociale onrechtvaardigheid aantrokken. Om die reden maakte zij in 1912 Stalheim en de naast gelegen schuur geschikt voor korte vakanties van jeugd uit de arbeiderswijken van Leiden. Fabrieksmeisjes, die van de wereld vaak niet meer hadden gezien dan de weg tussen woning en fabriek, werden hier voor een poosje weggehaald uit de dagelijkse sleur.

Vrijhaven in de oorlog
Tijdens de tweede wereldoorlog lag de Hoorneboeg ingeklemd tussen een door de bezetter gevorderd huis, het vliegveld Hilversum en een anti-tankgracht, maar bleef zelf gespaard voor vordering. Zo kon het een soort vrijhaven voor verzetsactiviteiten worden. Er waren verscheidene onderduikers op het terrein ondergebracht. Na de oorlog, in 1947, besloot mejuffrouw Pijnappel – haar broer was inmiddels overleden – een stichting op te richten die verbonden zou worden aan de Remonstrantse Broederschap, voor welke zij een grote liefde had. Ook de bewondering voor de vrijzinnige oerwoudarts en theoloog Albert Schweitzer speelde daarbij een rol. Zij sprak tijdens een korte toespraak bij de officiële opening van het conferentieoord op 31 juli 1948: ‘De Hoorneboeg heeft ons en velen met ons levensvreugde en levensverdieping geschonken  en we hopen dit nog tot in lengte van dagen aan talloos veel anderen te doen geven.’  In die opzet is zij geslaagd.

Peter Korver
remonstrants preikant in de Kapel in Hilversum

 

Zie ook

Herinneringen aan de Hoorneboeg
28 augustus 2018

Herinneringen aan de Hoorneboeg

Asielzoekersweek 1999 op de Hoorneboeg Ruim 18 jaar geleden, in 1999, organiseerde jongerengemeente Arminius een vakantieweek voor een groep asielzoekers uit een nabijgelegen AZC. Het moest een ontspannende en leuke.. Lees verder

De geest van de Hoorneboeg werkt gewoon door
27 augustus 2018

De geest van de Hoorneboeg werkt gewoon door

Enthousiasme, dat is wat de geïnterviewden van vanmiddag uitstralen. De Hoorneboeg is voor hen heilige grond. Niet omdat de grond heilig is, maar omdat ze er zoveel bijzondere momenten hebben meegemaakt… Lees verder