Ik neem mijn eigen levensvraag ernstig

Het lezen van ‘Houvast. Aan de vraagzijde van het bestaan’ van Koen Holtzapffel heeft behalve tot bewondering voor de wijze waarop de auteur dit onderwerp behandelt, ook geleid tot terzijdestelling van de bezwaren die ik al jaren voel tegen woorden als ‘zinzoekers’ ‘zingevingsvragen’ en ‘zingevingskaders’. Mijn weerstand tegen deze begrippen kwam voornamelijk voort uit het ogenschijnlijke gemak waarmee in mijn ogen deze termen werden gehanteerd, vaak ook een beetje modieus, en dat nog wel waar het gaat om existentiële vragen van alle tijden die naar mijn besef niet in een kader, al dan niet zingevend, onder te brengen zijn. Maar ja, als je zo over deze dingen denkt, dan valt er nooit systematisch over te schrijven of te reflecteren  –  en dat laatste heeft Koen Holtzapffel nu juist wél gedaan!

Op een glasheldere, overzichtelijke manier schept hij orde in de chaos van het ‘Verdwaald in alle vragen’ waar b.v. iemand als Alje Kamphuis over schrijft in zijn ‘zoektocht na de zelfdoding van mijn broer’. Het boek van Holtzapffel heeft een preventieve werking, doordat hij ‘aan de vraagzijde van het bestaan’ zich niet door emoties op sleeptouw laat nemen en zich ook niet door dilemma’s laat verwarren. Hij geeft aan hoe door helder denken steeds weer opnieuw een evenwicht kan worden gevonden en de mens door zelfkennis en matiging kan komen tot een nieuwe balans. Ik vind het heel knap hoe Koen, zonder aan de diepte van vragen tekort te doen toch steeds weer het hoofd boven water weet te houden in een problematiek waarin menigeen verdronken is.

Geen antwoord

Het is hier niet de plaats noch de noodzaak om een overzicht te geven van de inhoud van het boek. Een ‘Handreiking voor gesprekskringen’, afzonderlijk aan het boek toegevoegd, geeft dat overzicht per hoofdstuk, plus inderdaad handreikingen hoe met deze vragen in een gespreksgroep om te gaan. Daarbij blijkt, hoe vruchtbaar het is dat de auteur zich niet alleen tot bijbelse, wijsgerige of theologische bronnen heeft beperkt, maar ook put uit beeldende kunst (film, toneel), poëzie en literair proza. Al met al heeft Koen Holtzapffel met vaste hand ons door de thematiek geleid, die hij op wetenschappelijke wijze, erudiet en existentieel, heeft uitgewerkt.

Hoe verdienstelijk ook, het boek geeft geen algemeen antwoord op de vraag waar voor ons houvast te vinden is. Dat kan ook niet, want het antwoord op de vraag naar houvast ligt voor een ieder verschillend. Zelfs het christelijk geloof is hierin niet eenduidig, zoveel weet Holtzapffel wel aannemelijk te maken. Waarin vond ik dan in dit boek houvast? In het Rilke-citaat op blz. 59! Het komt uit ‘Brieven aan een jonge dichter’, die de Duitse dichter Rainer Maria Rilke aan de jonge dichter Kappus schreef. Rilke wijst Kappus er op, zijn vragen voluit te leven. Laat in ieder geval de vraag, jouw levensvraag, werkelijk en voluit tot je doordringen. Laat haar niet wegdrukken door mogelijk aantrekkelijk uitziende antwoorden.

En dan schrijft Rilke: ‘Misschien leeft u dan gaandeweg, ongemerkt, op een dag in een ver verschiet het antwoord binnen’. Mijn houvast ligt in het ernstig nemen van mijn levensvraag. Niemand anders kan voor mij deze vraag beantwoorden dan ikzelf, door deze vraag zélf te leven.