Ook een predikant maakt weleens een uitglijder
Alle Nederlandse uitdrukkingen goed onder de knie krijgen is een schier onmogelijke taak, voor allochtonen én autochtonen. Hogeschooltesten laten zien dat studenten, ongeacht hun achtergrond, veel uitdrukkingen niet of slecht kennen. Taalcursussen voor nieuwkomers schenken aan dit probleem de nodige aandacht: je moet tenslotte het Nederlands onder de knie hebben om in de gaten te krijgen hoe Nederlanders met elkaar communiceren. Alleen al deze twee zegswijzen leveren moeilijkheden op. Ooit hoorde ik een buitenlandse collega die haar best deed om onze taal machtig te worden, zeggen: ik krijg het in mijn gaatje! Zelf werd ik een poosje geleden vriendelijk geattendeerd op een aardige preekuitglijder. In plaats van onder de knie had ik vrolijk onder de knieën gezegd. Dat kon dus niet, zei een vriendelijke toehoorder wiens hobby timmeren is. Dat laatste is van belang want onder de knie krijgen komt uit het timmervak, zei hij. Wie een plank op een ouderwetse, ambachtelijke manier in twee wil zagen, zet één hand en één knie op de plank om die vast te zetten en zaagt voortvarend de plank in delen met de andere hand.
De plank wordt dus onder de knie gezet. Als je een plank onder de knieën wil zetten, vervolgde mijn timmerman, heb je weinig kans staande te blijven. Ik zag het voor mij. Kijk, als men tegelijk met de uitdrukkingen hun etymologie aan zou geven, was er geen probleem! Alhoewel. Valse etymologieën zijn vaak veel leuker dan echte. Toen ik bij de Leidse universiteitsbibliotheek kwam werken, nu bijna veertig jaar geleden, kwam de eerste dag een oudere collega mij heel discreet en vol hoop vragen: ‘bent u ook katholiek?’ Dat was daar in die jaren not done. Het antipapisme floreerde er als mimosa’s in mei. Dat is vermoedelijk de rede waarom ik jarenlang papenheimers voor pappenheimers heb gezegd. Mooie etymologie toch: heimelijk paap zijn? Totdat ik, wederom in een preek, de ongelukkige zin uitsprak: Mozes kende zijn papenheimers! Er is niets beter dan algemene hilariteit om taalfouten voorgoed af te leren.
Aquajoggen
Aan de uitdrukking onder de knie krijgen moest ik de laatste weken herhaaldelijk denken. In het Amsterdamse Zuiderbad ga ik elke week met een dertigtal dames en drie heren aquajoggen. Omdat wij ongegeneerd dan het hele bad in beslag nemen, worden de scheidslijnen tussen de banen voor de les weggehaald. Tenminste: als dat lukt! Twee weken geleden had een stuk onverlaat de binnenscheidslijn kennelijk zo strak gespannen dat niemand, maar dan ook niemand, het los kon maken. Potige kerels genoeg bij het zwembad, zou je zeggen. We zagen ze één voor één door de knieën gaan: de badmeester, de kassier, de zwemcoördinator en, waarachtig, zelfs de minder potige directeur met stropdas, gevolgd door een voor de deur aangetroffen stratenmaker. Zelfs de waterpomptang kwam in actie. Het mocht niet baten. Ze kregen het niet onder de knie. Met de cursisten hebben we iets afgesproken: als de scheidslijn volgende week nog steeds niet losgemaakt is, vragen we de dichtstbijzijnde fietsendief.
Zo gepiept, hoor!
Dit artikel is eerder verschenen in AdRem
Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!
Over Christiane Berkvens - Stevelinck
