Dienst met Pasen vanuit Utrecht, 12 april 2020

Paasmorgendienst in de Geertekerk
12 april 2020

Voorgangers: ds. Marthe de Vries en ds. Alleke Wieringa

Alleke Wieringa brengt de brandende paaskaars binnen.  

Hoe kostbaar is uw liefde, God!
In de schaduw van uw vleugels schuilen de mensen,
zij laven zich aan de overvloed van uw huis,
u lest hun dorst met een stroom van vreugden,
want bij u is de bron van het leven,
door úw licht zien wij licht. (Psalm 36)

Koor:  Christ lag in Todesbanden
koraal uit gelijknamige cantate bwv 4

Christ lag in Todesbanden,
für unsre sund gegeben,
der ist wieder erstanden
und hat uns Bracht das Leben.
Des wir sollen fröhlich sein,
Gott loben und dankbar sein
und singen Halleluja.
Halleluja.

Welkomsttekst

Zuivere vlam, verdrijf met je licht, de angsten van ons hart.

Een aarzelende stem, één kaars aan een vuur ontstoken. Je hebt het idee dat het niet zoveel uithaalt tegen het donker er omheen. Maar het licht breidt zich uit, de stemmen pakken het op. Al die stemmen, aarzelend begonnen, vormen samen één koor. Het licht laat zich niet doven, het licht van Christus raakt ons aan.

Op deze paasmorgen, verzamelen onze stemmen zich, om te zingen van Pasen, van de liefde die niet ten onder ging, van het vuur dat niet doofde, van een nieuw begin, van leven na dood, hoe dat ook moge zijn.

Van harte welkom in deze paasdienst, vanuit de Geertekerk in Utrecht.

Van harte welkom iedereen die met ons mee wil vieren, juist nu, nu er grote schaduwen over ons land vallen, nu we noodgedwongen thuis zijn, zorgen hebben over dierbaren, onszelf, ons werk, nu we moeten afwachten en onze adem inhouden.

Van harte welkom, waar je ook bent, of de taal van de kerk je vertrouwd is of juist helemaal niet. Dat we met elkaar de vreugde van Pasen mogen delen.

Wij dragen deze dienst op aan God, uit wie, door wie en tot wie alle dingen zijn.

Zijn liefde en zijn vrede zij met u allen.

Koor: Licht, ontloken aan het donker
tekst Sytze de Vries
muziek Willem Vogel

1. Licht, ontloken aan het donker,
licht, gebroken uit de steen,
licht, waarachtig levensteken,
werp uw waarheid om ons heen!

2. Licht, geschapen, uitgesproken,
licht, dat straalt van Gods gelaat,
licht uit licht, uit God geboren,
groet ons als de dageraad!

3. Licht, aan liefde aangestoken,
licht, dat door het donker brandt,
licht, jij lieve lentebode,
zet de nacht in vuur en vlam!

4. Licht, verschenen uit den hoge,
licht, gedompeld in de dood.
licht, onstuitbaar, niet te doven,
zegen ons met morgenrood!

5. Licht, straal hier in onze ogen,
licht, breek uit in duizendvoud,
licht, kom ons met stralen tooien,
ga ons voor van hand tot hand!

Inleiding

Het wonder van Pasen is eigenlijk niet te beschrijven en de evangelie-schrijvers proberen ieder op hun eigen manier het toch in woorden te vangen. Zij beschrijven allemaal hoe de mensen door dat wonder geraakt worden, wat het met hen doet.

Johannes doet dat in de vorm van een drieluik, drie manieren van reageren op dat wonder. Het is als zo’n prachtig schilderstuk dat in veel oude kathedralen boven het altaar hangt met een middendeel en twee zijpanelen.

Door het jaar heen waren de zijpanelen meestal ingeklapt, was de triptiek gesloten, maar bij feestdagen werden zij geopend en was het drieluik in al zijn glorie zichtbaar.

In deze paasdienst openen wij het drieluik van Johannes: de zijpanelen met Maria van Magdala aan de ene kant en Thomas aan de andere en in het midden de scène met de discipelen.

Rozemarijn Oosthoek brengt tijdens deze dienst de triptiek van Johannes tot leven.

Lezing 1, Maria 
Johannes 20: 11-18

Maria stond nog bij het graf en huilde. Huilend boog ze zich naar het graf, en daar zag ze twee engelen in witte kleren zitten, een bij het hoofdeind en een bij het voeteneind van de plek waar het lichaam van Jezus had gelegen. ‘Waarom huil je?’ vroegen ze haar. Ze zei: ‘Ze hebben mijn Heer weggehaald en ik weet niet waar ze hem hebben neergelegd.’

Na deze woorden keek ze om en zag ze Jezus staan, maar ze wist niet dat het Jezus was. ‘Waarom huil je?’ vroeg Jezus. ‘Wie zoek je?’ Maria dacht dat het de tuinman was en zei: ‘Als u hem hebt weggehaald, vertel me dan waar u hem hebt neergelegd, dan kan ik hem meenemen.’

Jezus zei tegen haar: ‘Maria!’ Ze draaide zich om en zei: ‘Rabboeni!’ (Dat betekent ‘meester’.) ‘Houd me niet vast,’ zei Jezus. ‘Ik ben nog niet opgestegen naar de Vader. Ga naar mijn broeders en zusters en zeg tegen hen dat ik opstijg naar mijn Vader, die ook jullie Vader is, naar mijn God, die ook jullie God is.’

Maria uit Magdala ging naar de leerlingen en zei tegen hen: ‘Ik heb de Heer gezien!’ En ze vertelde alles wat hij tegen haar gezegd had.

Overdenking

Als eerste valt het licht op Maria van Magdala, diep verdrietig bij het lege graf. Jezus die haar leven richting en betekenis gaf is er niet meer, zelfs zijn lichaam is haar nu ontnomen. Dat wat haar vertrouwd was, haar anker, is haar ontvallen en zij heeft het gevoel dat daarmee ook de bodem onder haar bestaan is weggeslagen.

Ik vind het altijd een heel ontroerend beeld van rouw, dit verhaal, zo herkenbaar ook. Je wilt zo vreselijk graag vasthouden wat verloren is gegaan, je wilt zo vreselijk graag degene die er niet meer is vasthouden. Bang om te vergeten hoe hij eruit zag, bang om niet meer haar stem in gedachten te kunnen horen, krampachtig proberend om iets vast te houden, een geur in een oude jas.

Maar dat vasthouden kan een kramp worden, zoals bij Maria. Het vernauwt haar blikveld, haar wereld wordt versmald tot haar verdriet. Met haar rug naar het heden en de toekomst, vastgeklonken aan de beelden uit het verleden. Ze ziet niet wat er om haar heen gebeurd, wat haar wordt aangereikt, wie er naast haar staan. Er zijn mensen bij haar, mensen die als engelen voor haar zijn, maar ze ziet en voelt het niet.

En dan, in die verstarring, wordt ze aangesproken. Niet meer bij machte om zelf uit het verdriet op te staan, noemt iemand haar bij haar naam. ‘Maria!’

Ineens ziet ze in de man, die ze voor de tuinman hield, Jezus. Een prachtig beeld overigens, die tuinman, want het is de tuinman die het zaad in de aarde plant, waar het zal sterven om opnieuw tot bloei te komen. Het is de tuinman die de hof bewerkt, een plek die voor ons als een nieuw paradijs kan zijn.

Jezus is daar, hij roept haar uit haar verstarring weer naar het leven. Hij spreekt haar aan: niet in de gestolde vormen die ze zelf voor ogen had, de beelden die ze krampachtig wilde bewaren. Maar hij spreekt haar aan in de mensen die op haar pad komen, die haar weer op de been helpen, die naast haar staan. Hij reikt haar het leven aan. Hij vraagt haar om het verleden los te laten, om zich over te geven aan het vertrouwen dat de dood niet het laatste woord heeft, dat mensen op een heel bijzondere manier in liefde met elkaar verbonden blijven.

Hij vraagt van haar, van ons, oude beelden los te laten om de nieuwe te kunnen zien, om niet te verstarren, maar ons open te stellen, om aangesproken te kunnen worden, om op te kunnen staan.

Koor: Nu moet gij allen vrolijk zijn
melodie Nikolaus Herman – ‘Erschienen ist der herrlich Tag’
zetting J.S. BachAlleluia, Alleluia, Alleluia.
Nederlandse tekst Tom Naastepad

1. Nu moet gij allen vrolijk zijn.
De bomen zingen in de tuin,
het lege graf verzwijgt het niet,
de mond geopend voor het lied,
halleluja!

2. De loze woorden zijn verstomd,
de wereld die op adem komt
zingt met de vogels in de lucht
dat nu de nacht is weggevlucht,
halleluja!

3. Geen vlammend zwaard verspert de weg,
de engel die het voerde zegt
dat alle leed geleden is
omdat de Heer verrezen is,
halleluja!

Lezing 2, Thomas  
 Johannes 20: 24-29

Een van de twaalf, Tomas (dat betekent ‘tweeling’), was er niet bij toen Jezus kwam. Toen de andere leerlingen hem vertelden: ‘Wij hebben de Heer gezien!’ zei hij: ‘Alleen als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven.’

Een week later waren de leerlingen weer bij elkaar en Tomas was er nu ook bij. Terwijl de deuren gesloten waren, kwam Jezus in hun midden staan. ‘Ik wens jullie vrede!’ zei hij, en daarna richtte hij zich tot Tomas: ‘Leg je vingers hier en kijk naar mijn handen, en leg je hand in mijn zij. Wees niet langer ongelovig, maar geloof.’

Tomas antwoordde: ‘Mijn Heer, mijn God!’ Jezus zei tegen hem: ‘Omdat je me gezien hebt, geloof je. Gelukkig zijn zij die niet zien en toch geloven.’

Overdenking

Johannes heeft gaandeweg zijn evangelie al een beeld van Thomas geschetst: hij is de man die de nuchterheid en de feitelijkheid als uitgangspunt neemt. Telkens komt hij met praktische vragen, opmerkingen: bij het bezoek aan de opgestane Lazarus, maar ook als Jezus vertelt over de plek waar hij naar zijn dood naartoe zal gaan. Dan zegt Thomas broodnuchter, cynisch bijna: Heer, we weten niet eens waar u naartoe gaat, hoe zouden we dan de weg weten?

Thomas laat zich niet raken, hij laat de feiten spreken, niet de emotie. Misschien heeft hij zich daarom in deze dagen direct na het overlijden wel van de leerlingen gedistantieerd. Eerst zien, dan geloven. Verstand als houvast.

Verstand, handelen op basis van feiten, is ongelooflijk belangrijk, dat merken we in deze tijd eens te meer. De geruststellende gedachte dat de leiders van ons land zich laten leiden door de deskundigen van het RIVM en zich niet mee laten voeren door de behoefte om zichzelf te laten gelden of door raadgevingen, die door angst zijn ingegeven. Het zijn bakens van rust en houvast in deze onzekere tijd. Het is alsof daarmee de kaders worden aangegeven, de speelruimte die we hebben.

Maar voor het leven is meer nodig om ons leven binnen die feitelijkheden kleur en glans te geven, om het dragelijk te houden. Om betekenis te geven, om de veerkracht te vinden en je staande te houden in een bepaalde situatie. Zoals je dat nu ook merkt: mensen die het vermogen hebben om zich op een bepaalde manier in de feiten te schikken, zonder hun veerkracht te verliezen. Die zich gedragen weten door hoop en vertrouwen.

Thomas durft de stap van het geloof niet te wagen. Hij vraagt zekerheden, feiten. Maar als Jezus hem zijn handen voorhoudt, is het de vraag of Thomas echt zijn vingers daarop gelegd heeft. Op dat moment realiseert hij zich dat dat het niet is.

Geloven heeft niet te maken met de droge feitelijkheden van wel of niet gebeurd. Het is niet het beamen van bepaalde veronderstellingen, maar heeft te maken met vertrouwen.

Geloof is nodig, koppig geloof dat dood en vernietiging niet het laatste woord hebben, dat er een andere wereld mogelijk is.

Geloven heeft te maken met verwondering; verwondering over de schoonheid van de natuur om ons heen. Dit voorjaar lijkt de natuur die verwondering meer dan ooit te voeden; de stralende, schoongewassen luchten, het nieuwe frisse groen, het nieuwe leven.

En geloven heeft te maken met verhalen: de verhalen die we elkaar vertellen om de hoop levend te houden. De mogelijkheid om elkaar verhalen te vertellen, de hoop levend te houden bij elkaar.

Koor: O Fillii et Filiae
tekst  Jean Tisserand, (d. 1494), muziek trad.
zetting Maarten van der Bijl

Alleluia, Alleluia, Alleluia.

O filii et filiae,
Rex caelestis, Rex gloriae
morte surrexit hodie.

R. Alleluia

Discipulis astantibus,
in medio stetit Christus,
dicens: Pax vobis omnibus.

R. Alleluia

Vide Thoma, vide latus,
vide pedes, vide manus,
noli esse incredulus.

R. Alleluia

Quando Thomas vidit Christum,
pedes, manus, latus suum,
dixit: Tu es Deus meus.

R. Alleluia

Beati qui non viderunt
et firmiter crediderunt;
vitam aeternam habebunt.

R. Alleluia

Lezing 3, De Geest van Pasen    
Johannes 20:19-23

Op de avond van die eerste dag van de week waren de leerlingen bij elkaar; ze hadden de deuren afgesloten, omdat ze bang waren voor de Joden. Jezus kwam in hun midden staan en zei: ‘Ik wens jullie vrede!’ Na deze woorden toonde hij hun zijn handen en zijn zijde. De leerlingen waren blij omdat ze de Heer zagen. Nog eens zei Jezus: ‘Ik wens jullie vrede! Zoals de Vader mij heeft uitgezonden, zo zend ik jullie uit.’ Na deze woorden blies hij over hen heen en zei: ‘Ontvang de heilige Geest. Als jullie iemands zonden vergeven, dan zijn ze vergeven; vergeven jullie ze niet, dan zijn ze niet vergeven.’

Overdenking

Op de eerste avond van die eerste dag van de week waren de leerlingen bij elkaar, ze hadden de deuren gesloten uit angst. Zo wordt onze blik naar het middendeel van het drieluik van Johannes getrokken.

Nooit geweten dat dit beeld, bijna 2000 jaar geleden geschreven, zo actueel zou zijn. Ook wij zitten nu in onze huizen, deuren dicht uit angst: angst voor het virus dat onzichtbaar en ook tamelijk onvoorspelbaar om zich heen grijpt. Niet alleen op persoonlijk niveau maar ook in ruimere zin: het nieuws wordt beheerst door corona en alle andere problemen en brandhaarden raken op de achtergrond: de conflicten elders in de wereld, die geenszins over zijn, de tragiek van Idlib, de vluchtelingenkampen, de ontwikkelingen in het milieu. Het lijkt buiten ons blikveld te vallen, want onze wereld is letterlijk en figuurlijk op slot gegaan.

Maar ook op andere manieren kunnen wij opgesloten zitten: zoals Maria in haar verdriet, zoals Thomas in zijn behoefte aan zekerheid, houvast.

Middenin die gesloten wereld verschijnt Jezus. Ineens is hij er. Thomas zou vragen hoe het kan, maar soms gebeurt het. Dan heb je het gevoel dat er iets is veranderd zonder dat je er goed de vinger op kan krijgen.

In de manier waarop hij present is, ontkent Jezus niet wat er is gebeurd. Hij laat zijn wonden zien: de consequenties van zijn aardse leven, het leven waaraan hij verwond is geraakt. Maar hij brengt een geest daar in het huis, waardoor de verstarring wordt doorbroken, waardoor er hoop komt, nieuw vertrouwen.

Het zijn de kleine momenten die wij in de afgelopen periode hebben gezien, waarop mensen oog voor elkaar hadden, kleine attenties die ineens licht en lucht brachten. Een kindertekening op een lantaarnpaal met de tekst ‘Het komt goed’. De enorme inzet van mensen in de zorg, in het onderwijs.

De liederen die mensen voor elkaar gaan zingen, over de balkons en de tuinen heen. De vanzelfsprekende manier waarop wordt aangeboden om even een boodschap te doen. Momenten waarop de beslotenheid van onze werelden werd doorbroken. Daar gebeurt Pasen.

Wanneer mensen zo bij elkaar zijn en er zo voor elkaar zijn, dan kan er iets wonderlijks gebeuren, alsof er een verticale draad ingeweven wordt, alsof er ineens een lijntje naar boven ontstaat. Dat is wat de leerlingen in dat huis overkomt: zij noemen het de geest die ze ontvangen. Op zulke momenten kunnen wij de kracht vinden om op te staan, om de doodsheid waarin we gevangen zaten achter ons te laten. We worden opgetild en opgericht, net als de leerlingen van Jezus.

Koor: Jesus, meine Zuversicht
tekst onbekend
melodie Johann Crüger
Zetting Johann Crüger (1, 2) / J.S. Bach (3)

Jesus, meine Zuversicht
Und mein Heiland, ist im Leben!
Dieses weiß ich: soll ich nicht
Darum mich zufrieden geben?
Was die lange Todesnacht
Mir auch für Gedanken macht?

Jesus, er mein Heiland lebt;
Ich wird auch das Leben schauen,
Sein, wo mein Erlöser schwebt:
Warum sollte mir denn grauen?
Lässet auch ein Haupt sein Glied,
Welches es nicht nach sich zieht?

Lacht der finstern Erden Kluft,
Lacht des Todes und der Höllen,
Denn ihr sollt euch durch die Luft
Eurem Heiland zugesellen.
Denn wird Schwachheit und Verdruss
Liegen unter eurem Fuß.

Gebeden, stil gebed

Laten we bidden

Eeuwige,
Keihard zijn wij wakker geschud
en in een grimmige wereld ontwaakt
van vreemde gewoonten en afstandelijkheid
van isolement en verdriet
en van grillige contrasten en dreigende cijfers.

Zou U ons erbij willen houden?
Dat we niet weglopen,
Dat we de moed blijven opbrengen om deze realiteit onder ogen te komen,
Dat we ons hoofd koel houden om zowel te doen, te laten
en te beslissen wat nodig is
Dat we ons hart warm houden en verbonden met de mensen om ons heen,
Dat er meer vertrouwen mag zijn dan angst.

Goede God, we zouden het heel graag willen:
Loslaten, opstaan, alles achter ons laten en opnieuw beginnen.
We zouden zo graag de harde feiten achter ons laten,
Soms letterlijk het graf waarin we een dierbare moesten neerleggen.

We weten ook dat het nog niet zover is.
We hebben het te doen met wat er nu is.
Wilt u ons helpen u om toch zicht te houden,
Hoop te houden,
Geduld te beoefenen,
Het lichte te zien
En de liefde te voelen?

We denken in dankbaarheid aan iedereen die zich inspant
om mensen bij te staan, te helpen genezen,
Te verzorgen, af te leiden,
Of te verzorgen tot op het laatst
De mensen die ons van voedsel voorzien,
die de ruimtes schoon te houden,
die meedenken en beslissen,
die menselijkheid een gezicht en handen en voeten geven.

In ieders binnenste is deze crisis anders aangekomen
Het maakt misschien ook wel zaken los
Waar we nog niet goed raad mee weten
Waar we eerst zelf mee moeten rondtobben voordat
We er anderen in betrekken,
Of dingen die zo peilloos naar of verdrietig zijn,
Dat u misschien wel de enige bent die het aan durft te horen.
Luister naar ons als wij in stilte bidden

Bidden Onze Vader
Uw zoon Jezus leerde ons deze worden bidden:

Onze Vader die in de hemel zijt,
Uw naam worde geheiligd.
Uw koninkrijk kome.
Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden
zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.
En leid ons niet in verzoeking,
maar verlos ons van het kwade.
Want van U is het koninkrijk
en de kracht en de heerlijkheid
in eeuwigheid. Ame

Collecte

De digitale collecte is bestemd voor INLIA, Internationaal Netwerk van Lokale Initiatieven met Asielzoekers.
INLIA bestaat sinds 1988 en is een netwerkorganisatie van en voor geloofsgemeenschappen, die asielzoekers en vluchtelingen in nood helpen. Dat doen ze door individuele personen bij te staan als ze in nood zijn; ze denken mee met lokale initiatieven, en ze onderhouden een gedegen en reële lobby voor de rechtvaardige en menswaardige behandeling van asielzoekers. Ook nu in tijden van corona helpen ze bijvoorbeeld om asielzoekers meer ruimte te geven om te verblijven zodat ook zij 1.5 meter afstand kunnen houden, en desinfectiemiddelen tot hun beschikking hebben.

Op https://www.inlia.nl/nl/kopij-voor-het-kerkblad vindt u persoonlijke verhalen over het werk van INLIA.

Koor: Zing voor de Heer een nieuw gezang!
Tekst Willem Barnard
Melodie Frits Mehrtens
zetting Gerrit Baas

1. Zing voor de Heer een nieuw gezang!
Hij laaft u heel uw leven lang
met water uit de harde steen.
Het is vol wonderen om u heen.

2. Hij gaat u voor in wolk en vuur,
gunt aan uw leven rust en duur
en geeft het zin en samenhang.
Zing dan de Heer een nieuw gezang!

3. Een lied van uw verwondering
dat nóg uw naam niet onderging,
maar weer opnieuw geboren is
uit water en uit duisternis.

4. De hand van God doet in de tijd
tekenen van gerechtigheid.
De Geest des Heren vuurt ons aan
de heilige tekens te verstaan.

5. Wij zullen naar zijn land geleid
door leven tot in eeuwigheid
en zingen bij zijn wederkeer
een nieuw gezang voor God de Heer.

Wegzending en zegen

Muziek:  J.S. Bach – Bewerking ‘Christ lag in Todesbanden’, BWV 625.

Wees waakzaam en hou je vertrouwen tegen de angst in
wees moedig en sterk – ook in je kwetsbaarheid
Doe alles wat je aanpakt met liefde
En weet je gedragen door de woorden,
die miljoenen mensen vóór ons
bevestigd en bemoedigd hebben
in alle mooie en moeilijke momenten
van hun leven.

De Ene zal je zegenen
en je bewaken!
De Ene laat zijn aanschijn tot je oplichten
en is je genadig!
De Ene heft haar aanschijn tot je op
en legt op jou vrede.

Orgelmuziek vanaf het grote orgel

Wilt u deze tekst printen? Dat kan het beste via deze link.