Wat is het belangrijkste in het leven? #gelijkenissen

‘Wat is het belangrijkste in het leven?’ vroeg ik lang geleden in de argeloze openheid die de jeugd eigen is, aan de grootmoeder van mijn vriend. Ze zou spoedig sterven en mijn vraag kwam voort uit het vertrouwen dat mensen die zo ver gekomen zijn, hun leven overzien en die vraag kunnen beantwoorden. Ik was gespitst op het antwoord omdat ik mijn leven graag in lijn daarmee wilde inrichten. Veel mensen zijn gespitst op de laatste woorden, de laatste raadgeving van een stervende.

Ook de schrijver van het boek Matteüs. In hoofdstuk 25 zet hij drie verhalen bij elkaar die een antwoord geven op die vraag. In het hoofdstuk daarna, 26, laat hij het lijdensverhaal beginnen. Het is alsof de schrijver hier, in hoofdstuk 25, nog nèt voor het sterven, een samenvatting van Jezus’ leer wil meegeven aan de lezer, een antwoord op de vraag;  ‘Meester, wat is nu het belangrijkste in het leven?’ En dan volgen De gelijkenis van de wijze en de dwaze maagden, De gelijkenis van de talenten en De werken van barmhartigheid. Deze drie verhalen geven die vraag aan elkaar door. Zoals de joodse wijze van leren ook een vraag-en-antwoord spel was tussen leraar en leerling en er telkens een verrijking werd toegevoegd.

Domme en dwaze meisjes

In de gelijkenis van de domme en wijze meisjes horen we hoe de domme hun olie al verspild hebben voordat de bruidegom daar is. ‘Hoe dom kun je zijn?’ vraag je je hoofdschuddend af. Maar als de domme dan aan de wijze meisjes, die hun olie nog niet hebben aangesproken, vragen hun een beetje van hun olie te geven, antwoorden de wijze meisjes dat ze dat zeker niet doen. ‘Hoe onaardig kun je zijn?’, vraag je je verontwaardigd af.

Maar wie even nadenkt, begrijpt waarom de olie niet wordt overgedragen van de één op de ander. De olie wordt niet overgedragen, omdat ze niet overdraagbaar is. De olie is een beeld voor iets anders. Iets dat je verzamelt in je leven en waarop je een beroep doet op het moment dat de bruidegom daar zal zijn. De schrijver laat in het midden of dat bij het sterven, of aan het einde der tijden zal zijn (bij dat laatste kan ik me niet zo veel voorstellen). Het is een geestelijke ontwikkeling die ieder mens alleen maar zelf kan doormaken. Richt je, zegt deze gelijkenis, op je spirituele ontwikkeling, die schenkt je echte en onvervreemdbare rijkdom.

Talenten

‘Maar’, is dan de volgende vraag, ‘Hoe doe je dat dan? Hoe verzamel je olie, hoe ontwikkel je je in geloof en vertrouwen, hoe gaat dat, je spiritueel ontwikkelen?’ Het antwoord op die vraag wordt gegeven in de Gelijkenis van de talenten, het volgende verhaal. Het eerste wat opvalt is dat de knechten niet allemaal evenveel talenten krijgen. Wat oneerlijk! Ja. Maar net als in het echte leven. We zijn niet allemaal even getalenteerd. Het is ongelijk verdeeld in de wereld.

Maar kennelijk is dat, wanneer het om geestelijke groei gaat, niet waar het om gaat. Het belangrijkste is dat je met je talenten aan het werk gaat, hoe veel of hoe weinig je er ook hebt gekregen. En dat je niet, zoals de knecht die er maar ééntje gekregen had, bang bent om ze aan het licht te laten komen.

Werken van barmhartigheid

‘Maar’, antwoordt de leerling de leraar dan, ‘Hóe ga je met je talenten aan het werk? Is alle talentontwikkeling ook geestelijke ontwikkeling?  Zijn daar geen richtlijnen voor, ik kan mijn talenten inzetten voor van alles en nog wat, voor het verwerven van een prettig en comfortabel leven voor mijzelf, dat is wat ik velen om mij heen zie doen, is dat de bedoeling? Hóe ik ontwikkel ik mijn talenten en wanneer ik kies voor geestelijke groei?’

Matteüs laat de leraar antwoorden met De zeven werken van barmhartigheid, die tot drie keer toe herhaald worden in deze tekst. Dit is duidelijk het hoogtepunt van de leer van Jezus volgens Matteüs. Hij schrijft het hier nog één keer, net voordat het sterven inzet, luid en duidelijk op: Voed de hongerige, drenk de dorstende, huisvest de vreemdeling, kleed de naakte, verzorg de zieke, bezoek de gevangene. En daarmee is het antwoord op de laatste vraag geven; het ontwikkelen van je talenten heeft altijd te maken met het op één of andere manier dienen van de ander.

Heb uw naaste lief

Zo zie je in dit hoofdstuk dat de vraag ‘Wat is het belangrijkste in het leven’ beantwoord wordt in de gelijkenis van de domme en wijze maagden met ‘dat je je geestelijk ontwikkelt’. Daaruit voort komt de vraag; ‘Hoe doe ik dat dan?’ en deze vraag wordt beantwoord met de Gelijkenis van de talenten, kort gezegd; ‘Ga aan het werk met wat je gegeven is’. Dat antwoord roept de vraag op hóe je dat moet doen, er zijn immers vele manieren om je talenten aan te wenden. Het antwoord daarop wordt gegeven in de tekst van De werken van Barmhartigheid en je zou dat kunnen samenvatten met ‘Heb uw naaste lief’.

De grootmoeder van mijn vriend was niet zo bekend met bijbelteksten, maar zei toen, lang geleden hetzelfde; ‘De liefde, kind, de liefde, dat is het belangrijkste’.