Onwerkelijk: fietsen langs concentratiekampen

Onwerkelijk: fietsen langs concentratiekampen

22 juli 2015
Geschreven door Jaap Bruijn

Soms gebeuren dingen onverwachts. In juni 2008 fietsten mijn vrouw en ik in het prachtige bossen- en merenrijke Brandenburg ten noorden van Berlijn. ’s Avonds lazen we meegenomen lectuur, waaronder van Annejet van der Zijl Sonny Boy en van Bernhard Schlink De Voorlezer. Wij raakten beiden van deze boeken onder de indruk. Kort daarop ontdekten we dat we op onze fietstocht langs twee concentratiekampen konden rijden, eerst Sachsenhausen, later Ravensbrück. Onze boeken hadden ons met dit aspect van de Tweede Wereldoorlog in aanraking gebracht. We besloten erheen te gaan. Alleen kamp Westerbork was op dit punt onze ervaring.

Het was tijdens beide bezoeken warm zomerweer. Wat een uitgestrektheid van die kampen, die nog groter blijkt wanneer men eromheen fietst, want dat kan, hoewel dit duidelijk niet vaak wordt gedaan. Je ontdekt dan bijvoorbeeld de werkplaatsen van Siemens aan het einde van het terrein van Ravensbrück. Lopend binnen de kampen en bijna bevangen door de warmte, vraag je je af of dit echt werkelijkheid kan zijn geweest.

Brandblusapparaat

De nog aanwezige gebouwen en andere zaken maken het echter onverbloemd zeker, de heldere exposities en toelichtingen nog eens extra. Het is een niet te bevatten werkelijkheid als je aan de oever van de Schwedtsee staat, waarin de as van de hoofdfiguur van Sonny Boy is gegooid. Evenmin als je het er naastgelegen crematorium hebt gezien, waarin ook als symbool van hedendaagse efficiency een brandblusapparaat hangt. Helemaal stil word je in de gevangenis van Ravensbrück met alle cellen, waarin toen niet het verlichte bord Ausgang hing.

Beiden hadden we het gevoel dat God hier bij ons was en ons hierheen had gestuurd.

Foto: Hindrik Sijens

Over Jaap Bruijn

Jaap Bruijn

Jaap Bruijn is emeritus hoogleraar Maritieme Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Leiden.

Gerelateerd

21 juli 2022

‘Ik leef in het verlengde van jou’

Nu de zomer is aangebroken, wordt het stiller op straat en in de stad. Zaken worden afgerond. Laatste dingetjes worden g
17 april 2022

Valt jouw lijden dit jaar samen met het verhaal van Pasen?

Het gevoel dat er een steen op je hart ligt. Het gevoel dat alle zin uit je leven verdwenen lijkt. Dat je nooit meer vol
13 april 2022

Nog even op een rijtje: waar gaat de lijdensweek nou eigenlijk over?

De verhalen over de laatste dagen van Jezus staan in de vier evangeliën. Hieronder wordt het verloop verteld. Dan kan j