Arminius Instituut: binding en vrijheid in vrijzinnige gemeenten

Toen ik van 1990 tot 2010 predikant was bij de Utrechtse Remonstrantse gemeente werd mij door nieuwkomers vaak gevraagd: Waar bind ik mij aan? Wat is het bijzondere van deze geloofsgemeenschap? Hoe wordt het appel op continuïteit ervaren, beklemmend of als een warme deken? Dit vraagt ook Jaap Marinus zich af in zijn bijdrage aan de Startdag van het Arminius Instituut op 26 januari 2015: Vrijzinnigheid/ Vrijblijvendheid.

Verbintenis

Zelf geïnteresseerd om deze vragen ook internationaal te onderzoeken leerde ik veel van rev. dr. Paul Rasor, boegbeeld van de Unitarians en Universalists in Amerika. In zijn publicaties geeft hij een nieuwe uitleg van binding en vrijheid in de lijn van de z.g. Covenant Theology. Daaronder verstaat hij een dynamisch verband tussen gemeenschap en individu, dat berust op vertrouwen en liefde, analoog aan de relatie God – mens (verbond). Dit verband is contextueel bepaald, geoormerkt vanuit gedeelde levensovertuiging of geloofstraditie en persoonlijk ingekleurd. Een covenant (verbond) berust op wederzijds committent tussen de leden en vrienden, respectievelijk nieuwkomers. Het covenant kan niet tot een credo worden binnen de traditie van de liberals/ (christelijk) vrijzinnigen evenmin als de Beginselverklaring bij de Remonstranten.   Nieuwe leden worden bij ons uitgenodigd de Beginselverklaring te ondertekenen en een eigen intentie of belijdenis ten overstaan van de gemeente uit te spreken. Steeds meer nieuwkomers zijn echter terughoudend om hun committent te geven aan de beginselverklaring. Wie vriend(in) wordt houdt voor zichzelf de ruimte om bij een andere kerk of levensbeschouwelijke groepering aangesloten te blijven ofwel gepaste afstand te bewaren tot de Remonstranten.

Wat bindt ons?

Bij het beantwoorden van deze vraag gaat Rasor uit van theologische openheid in een pluriforme samenleving zoals die in de VS. De onderlinge afspraken en het profiel van de betreffende (geloofs)gemeenschap moeten duidelijk maken of zij wel of niet (vrijzinnig) christelijk wil zijn. Of er sprake is van wel of geen religieus taalgebruik.

Interessant bij de traditie van de UU is dat zij uitgaan van 7 Principles en 6 Purposes, waarvan de tweede luidt: Justice, equity and compassion in human relations. Deze uitgangspunten kunnen steeds worden bijgesteld. Dat geldt trouwens ook voor de beginselverklaring van de Remonstranten. Daarnaast heeft elke (geloofs)gemeenschap een eigen covenant, door henzelf opgesteld. Wie zijn wij en waar staan wij voor? Het is de mission statement van de betreffende gemeenschap die past binnen de Principles en Purposes van de UU. Van de nieuwkomers wordt gevraagd hier ja op te zeggen. Rasor stelt ook kritische vragen: Hoe kunnen we nog een gezamenlijk committent van elkaar vragen in deze pluriforme, gefragmenteerde wereld? Hoe zijn de wederzijdse verwachtingen en wat als iemand de begrenzing van het covenant niet respecteert? Wat maakt het verschil of je een covenant onderschrijft of niet?

In de workshop van 19 november onderzoeken we of de zienswijze van Rasor vruchtbare inzichten oplevert voor de situatie van de vrijzinnigen in Nederland. We gaan ook zelf aan de slag. Bij welk soort convenant van een (geloofs)gemeenschap voel jij je welkom en uitgenodigd om ja op te zeggen? Hoe moet zo’n convenant er dan uitzien? Of is een covenant niet nodig? Binding en vrijheid staat al jarenlang op de agenda van de Remonstranten, denk aan het onderzoek van Nanne E. Haspels uit 2000 naar Identiteit en Binding. Paul Rasor komt zelf regelmatig naar Nederland en spreekt inmiddels goed Nederlands.

Zie ook mijn artikel over zijn laatste boek: Reclaming Prophetic Witness, Liberal Religion in the Public Square, 2012 gepubliceerd bij het Arminius Instituut onder het project Unitarisme. www.arminiusinstituut.nl/artikel/20

Tina Geels
Coördinator project Unitarisme

19 november 13.00 uur: workshop over ‘Binding en vrijheid in remonstrantse gemeenten’ aan het Arminius Instituut, VU, De Boelelaan 1105 in Amsterdam. Aanmelden bij: v.l.m.kok@vu.nl voor 1 november 2015, zie ook: www.arminiusinstituut/project/unitarisme