Inspiratie: In het huis van de ghostwriter

Vandaag gaan we naar het National Museum Of Modern Art (MOMAT) dat grenst aan de keizerlijke tuinen in het hartje van Tokio. Een doos van glas met een overstekend dak. Het is net alsof alles zo strak, haast klinisch, is om elke mogelijke betekenis open te houden. Zonder bemiddeling van de tussenpersoon als ghostwriter voor de verklaring. In de verte, aan het eind van een halfduistere rechthoekige zaal prijkt een afbeelding de Kannon Boddhisattva van Harida Naojiro, de schilder die door Van Gogh is beïnvloed. Hij ging ook op diens manier schilderen en het perspectief doet dan zijn intrede. Niet wetend wat ik verder moet verwachten strijden in mijn binnenste verschillende invalshoeken om de voorrang. Zou het de tuin of het landschap zijn, of de doorbraak in het verre oosten van de abstracte schilderkunst, of de verwoesting van oorlogen en aardbevingen en de onwaarschijnlijke westerse welvaart die daarop volgde?

Gelijktijdigheid

Wonderlijk genoeg, zo realiseer ik me ineens, heb ik dit leren denken in invalshoeken opgedaan bij het lezen van de bijbel. De oosterling is namelijk niet alleen goed in de kunst van het overdrijven, maar ook in het in één adem verbinden van aan elkaar tegenstrijdige visies op het leven. Neem bijvoorbeeld de uitspraak dat de zondaar gerechtvaardigd is. Dit klinkt niet bijster koosjer. Wij denken: luister, het is of het één of het ander. Maar men bedoelt dat we gelijktijdig vanuit verschillende invalshoeken naar iets kunnen kijken. Verrassend op deze expositie is dat de kunstenaars van rond de jaren zestig de schilders van na de eerste wereldoorlog verwijten dat zij het volk hebben misleid door de oorlog te verheerlijken op hun schilderijen. Eindigend met een abstract stuk met felle kleuren. Ernaast hangen zwart-wit portretten van de gastheren in de homobars in de sjieke wijk Akasaka tussen de twee wereldoorlogen. En de tentoonstelling maakt voor de kijker plots een onverwachte wending, door de vreselijke oorlogen tussen naties om te wenden in een onverwacht geheel nieuw perspectief. Oud schuift over modern. Maar even verbluffend als verrassend werkte het wel. Je valt er even echt helemaal stil van. Moest je het zo zien? Kon je het zo zien?

Intuïtie

The Japanese Times schrijft de volgende ochtend over het talent van een andere hedendaagse Japanse kunstenaar uit het MOMAT, Makoto Aida. Hij choqueert,wat bepaald niet goed is voor het vakantieplezier van de jeugd, vinden sommigen. Overal waar hij komt steelt hij met zijn bekendste sculptuur, ‘de niet-denker’ telkens weer de show. Een figuur van rijst met een opengevouwen lotushand, zittend, een beetje à la de denker van Rodin maar dan gezeten op een gouden berg stront (zowel voorwaarde als vergankelijk product van zijn welvaart) en zonder die bekende dichtgevouwen hand onder zijn kin waar zijn hoofd op steunt. Aan de voet van zijn gouden fecaliënberg een scheut van de lotus, als de nederig makende intuïtie van wat hij zelf in beginsel ook was. De ontluikende lotusbloem. Makoto Aida is een tegenstander van de oeverloze uitleg en verklaring. Tegen de onvermijdelijke uitleggende museumdirecteur bijvoorbeeld. Een soort middelaar van wie men gelooft dat hij als enige voor jou zou kunnen inbellen bij de meester. Je kunt met woorden misschien nog het best wat omtrekkende bewegingen maken. Ruimte scheppen voor de intuïtie van het beeld. De meest geëigende ghostwriter van de maker zelf. Waar mensen niet meer uit zijn op hèt zaligmakende standpunt maar uitstaan naar het nieuwe gezichtspunt. Daar waar creativiteit en geloof elkaar ontmoeten daar ontspringt ook de kunst om op een ander been te gaan staan.

Heine Siebrand
Em. remonstrants predikant