Samen redzaam in Austerlitz

‘Zelfredzaamheid? Een noodlottig fabeltje!’ mailde Lydia van Ketel, predikant van de protestantse gemeente Austerlitz mij. Als zij samen met Lia van Dijk, bestuurslid van de Coöperatie Austerlitz Zorgt, en Marianne Veenema, dorpsondersteuner, om de tafel zit, is mijn eerste vraag hoe noodlottig zelfredzaamheid eigenlijk is.

‘Als je met zelfredzaamheid bedoelt dat iedereen het individueel maar moet uitzoeken in het leven dan is dat niet wat wij willen met de coöperatie’ zegt Van Dijk. ‘Wat wij wel willen is dat mensen leven in een sociale context en zo zelfredzaam zijn en blijven.’ Veenema vult aan: ‘Ik vind het heel belangrijk dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis of in elk geval op hun eigen manier kunnen wonen en leven. Dat willen we met de coöperatie bereiken. Ik noem het ‘regie houden’, want als je allerlei hulp nodig hebt en jezelf dus niet kunt redden, wil je toch minimaal wel de touwtjes in handen houden.’ ‘Dat is nou net de vraag’, vindt Van Ketel. ‘Er is een groep die dat helemaal niet wil en misschien ook niet kan. Die geven het graag uit handen. Voor hen is zelfredzaamheid een armoedig ideaal.’

In het dorp, voor het dorp en met het dorp

Wat ouderen en andere zorgvragers in het dorp gemeen hebben, is dat ze er willen blijven wonen. Dat was tot een paar jaar geleden niet mogelijk. Er waren maar weinig zorgvoorzieningen. Dat moet beter kunnen, dachten dorpsbewoners en het initiatief tot  alweer een vereniging was geboren. Het barst in Austerlitz (gemeente Zeist) van de verenigingen: sport, muziek, bridge, dorpshuis en nog veel meer. Met de school en de kerk zorgen ze voor heel veel verbindingen tussen mensen. Een goede omgeving om een coöperatieve vereniging te starten. Bijna veertig procent van het dorp is inmiddels lid. In het dorp, door het dorp en met het dorp was en is het beleid. Er is een klein sociaal team en er zijn zo’n tachtig vrijwilligers die door Veenema worden geworven en aangestuurd. Zij kende het halve dorp al, omdat ze de plaatselijke fysiotherapeut is. Nu de (thuis)zorg voor mensen in het dorp geregeld is en uit onderzoek van de gemeente blijkt dat inwoners daar tevreden over zijn, droomt het bestuur van Austerlitz Zorgt verder. Van Dijk: ‘Ouderen die kleiner willen wonen met de zorg dichtbij, moeten nu nog naar elders. Zou het niet mooi zijn, bedachten wij, als je school en dorpshuis combineert met zorgwoningen. En dan bouwen we voor ouderen en voor jongeren, want jongeren moeten ook in het dorp kunnen blijven. School, dorpshuis en onze coöperatie hebben daar uiteraard geen geld voor, maar wij hebben wel capabele mensen in het bestuur die in de uitwerking van zo’n idee tijd kunnen steken. Inmiddels hebben we bereikt dat de gemeente en een woningbouwcoöperatie achter dit plan staan en het erop lijkt dat deze droom uitkomt.’

Win-win

Hoe krijg je dit voor elkaar, wat zijn succesfactoren? ‘Denkkracht en werkkracht in het bestuur’, noemt Van Dijk als eerste. Van Ketel vult aan: ‘Sociale netwerken en de kleinschaligheid van Austerlitz. Het dorp is overzichtelijk klein, maar groot genoeg om met een groep iets te ondernemen. Mensen kenden elkaar al door de vele verenigingen, de kerk, de school, het dorpshuis. Je begint niet met niets, je bouwt voort op iets dat er al is.’ Van Dijk noemt ook nog het feit dat de manier waarop gewerkt wordt de gemeente geld scheelt. De vrijwilligers brengen mensen naar het ziekenhuis; ze doen allerlei klussen; helpen mensen die vastlopen in de regelgeving weer op weg. ‘Het is voor ons lastig om de opbrengst van al dit vrijwilligerswerk te vertalen in een controleerbaar bedrag, maar het is onze overtuiging dat het geld oplevert.’ Veenema noemt tenslotte nog als winst voor de gemeente het feit dat er nu als vanzelf veel gedaan wordt aan preventie. ‘Wij zorgen dat mensen die het zelf niet redden een maatje krijgen van Austerlitz Zorgt. Dat is een vrijwilliger die kan helpen, maar die niet betuttelt. Het kan gaan om computerhulp of hulp bij formulieren die mensen niet snappen of mensen wegwijs maken in regelgeving. Als er op tijd hulp is, kan je veel voorkomen.’ Het succes is afhankelijk van de vraag of je iets kunt doen dat echt meerwaarde biedt boven de lokale overheid. De coöperatie moet uiteraard zorgen dat de leden tevreden zijn, maar ook belangrijk is een tevreden gemeente.

Niemand het bos in

Zijn er dorpsgenoten die ondanks alles toch nog tussen wal en schip terecht komen? Ja, die zijn er, zeggen ze alle drie. Het zijn klagende mensen, lastige mensen, mensen die niemand willen ontvangen. ‘Ik vind het soms moeilijk om een vrijwilliger naar zo iemand te sturen. Dan ga ik liever zelf’, aldus Veenema. ‘Er zijn mensen die niet geholpen willen worden. Iemand met een vervuild huis bijvoorbeeld. De schoonmaakploeg stond klaar, maar zij wilde niet.’ Van Ketel: ‘Het leven is bijzonder moeilijk als je zo’n karakter hebt waardoor je niet kunt ophouden met klagen of waardoor je mensenschuw bent geworden. Daar kan Austerlitz Zorgt helaas niets aan doen.’

In Austerlitz zijn er soms ook zorgen rond jongeren die op het plein hangen en daar voor overlast zorgen of jongeren die in de bossen rond het dorp dealen of drugs gebruiken. Daarom wil de coöperatie heel graag samenwerken met het Centrum voor Jeugd en Gezin. ‘Het CJG heeft wettelijk de taak om jongeren met allerhande problemen te helpen, maar wij willen graag signalen kunnen doorgeven. De lijntjes tussen school, huisarts, CJG en ons moeten allemaal heel kort zijn’, zegt Veenema. ‘Ja’, zegt Van Dijk, ‘want wij sturen niemand het bos in. Dat is ook een van onze uitgangspunten.’

Geen betuttelzorg

Steeds weer komt in het gesprek terug dat men niet wil betuttelen. En dat zelfredzaamheid het ook niet is. ‘Wat we hier doen’, zegt Veenema, ‘is samenredzaamheid.’ Van Dijk noemt een nieuw probleem in het dorp als voorbeeld. ‘De bus komt straks alleen nog op werkdagen overdag af en toe langs, maar niet meer op zaterdag. De zondagen en de avonden waren er al af gegaan. Hoe kom je dan bij de begraafplaats of in het centrum van Zeist? Wij gaan in het dorp samen verzinnen hoe we het kunnen oplossen.’

Oplossingen mogen, zo blijkt uit de ideeën die nu over tafel vliegen, gerust buiten de gebaande paden gaan. Dat is een manier van werken en denken die ook volop leeft in Austerlitz Zorgt en het soms moeilijk maakt om met traditionele organisaties samen te werken.

Zorgcoöperaties schieten overal in Nederland op. Austerlitz Zorgt heeft een keer per maand een inloopmiddag om anderen die met een plan voor een zorgcoöperatie rondlopen op weg te helpen. Daar krijgen de gasten dan te horen dat ze het zakelijk heel goed moeten regelen, dat een deskundig bestuur belangrijk is en dat ze moeten zorgen voor herkenbaarheid. Want samenredzaam word je niet vanzelf.

Ineke Ludikhuize
Redactie AdRem, gemeentelid Utrecht

Zie ook

21 september 2016

Redactioneel: Zelf Doen

De overheid trekt zich meer en meer terug, wij burgers moeten weer zo veel mogelijk onze eigen boontjes doppen. In 2015 begon een ingrijpende verbouwing van de verzorgingsstaat. Die operatie was ingegeven door een explosie van de zorgkosten. In juni verscheen een onderzoek naar de resultaten van anderhalf jaar verbouwing… Lees verder

21 september 2016

Remonstrantse tattoo

‘Dus je bent een soort hooligan?’ Nee, zo zou kersvers remonstrants lid Michel Dickhoff zichzelf niet noemen. Fanatiek fan van FC Utrecht, dat wel… Lees verder