De moeite waarde om door te geven?

Aan de vooravond van de viering van vierhonderd jaar Remonstranten schreef dominee Martijn Junte een dik proefschrift onder bovenstaande titel. De ondertitel luidt: De remonstrantse traditie aan het begin van de 21^e eeuw.  Dr Junte is godsdienstsocioloog en noemt zich blijkens de achterflap van het boek ‘een postchristelijk theoloog met gevoel voor traditie’. Dat gevoel blijkt uit de inhoud van het boek, (remonstrantse) traditie neemt er een belangrijke plaats in. Veel moet ik in deze korte bespreking ongenoemd laten, ik verwijs de geïnteresseerde lezer graag naar de dissertatie zelf.

Traditie
Junte verstaat onder traditie niet zozeer het historisch erfgoed, als wel de actuele vorm en inhoud van wat remonstranten geloven én als remonstranten doen. Hij onderscheidt daarbij het nivo van het persoonlijke geloof, het institutionele verband van de plaatselijke geloofsgemeenschap en dat van het landelijke kerkverband. Op het eerste nivo spreekt hij van een vaak verborgen, persoonlijk geloof. In de plaatselijke geloofsgemeenschap krijgt dat geloof een kerkelijke vorm die zich niet erg van andere kerken onderscheidt en door Junte wordt betiteld als traditioneel. Nu is er met tradities iets bijzonders aan de hand in onze moderne, zo u wilt hoogmoderne samenleving. Zich baserend op de Britse socioloog Giddens stelt Junte dat in die samenleving de vanzelfsprekendheid van tradities (en hun overdracht aan een volgende generatie) problematisch is geworden. Het hangt van iemands persoonlijke keuze af of en zo ja welk element uit een traditie betekenis krijgt. Geloof begint immers bij jou! Alleen jijzelf geeft uitdrukking aan je (geloofs)identiteit.  Dat betekent niet dat mensen geen behoefte meer hebben aan een gezamenlijke beleving van het geloof, maar dan graag in een lichte vorm, open, flexibel en laagdrempelig.

Remonstranten
Wat betekent dit alles nu voor de actualiteit van de remonstrantse traditie? Die traditie wordt vaak heel persoonlijk ingevuld maar tegelijk verbonden met vormen die toch minder ‘licht’ zijn dan je zou denken. Openheid voor nieuwe vormen is er lang niet altijd, Junte spreekt van een geloofsgemeenschap met in de vorm(en) weinig ruimte voor afwijking. Er is dus nog een wereld te winnen als het bijvoorbeeld gaat om pogingen tot liturgievernieuwing. Maar tegenover de behoudende vorm staat alle persoonlijke vrijheid op het gebied van de geloofsinhoud. Beide zijn ze onaantastbaar.

Hoeveel ruimte er dan precies is voor nieuwe initiatieven in relatie tot klassieke patronen, dat bestudeert de promovendus op boeiende wijze aan de hand van het wel en wee van het Haagse Uytenbogaertcentrum, en tevens aan de hand van interviews over persoonlijk geloof/belijdenissen en de totstandkoming van de remonstrantse Belijdenis 2006.

Na lezing van de dissertatie resteert nog steeds de hoofdvraag: wat is heden ten dage voor remonstranten nu precies de moeite waard om door te geven? Ach, hoort het niet bij uitstek bij de remonstrantse traditie dat iedereen daar een eigen antwoord op geeft? Dat ‘beginsel’ lijkt me dan in ieder geval de moeite waard om door te geven!

Koen Holtzapffel
predikant remonstrantse gemeente Rotterdam

Martijn Junte, De moeite waard om door te geven. De remonstrantse traditie aan het begin van de 21^e eeuw, diss. Amsterdam 2017.