Verlangen naar waardigheid. In gesprek met Désanne van Brederode.

‘Laatst hoorde ik in de kerk weer eens de parabel van de werkers in de wijngaard. Over de arbeiders die allemaal hetzelfde dagloon krijgen, of ze nou kort of lang hebben gewerkt. (Lachend) Godzijdank van een voorganger die niet direct een antwoord klaar had. Ik loop dan rond met dat verhaal – ook bij de Albert Heijn en tijdens het tandenpoetsen. En dan, na een paar dagen, gaan zich dingen onthullen. Dat het verhaal niet alleen gaat over oneerlijkheid, maar ook over waardigheid. Want de arbeiders die alleen maar dat laatste uur hebben gewerkt, hebben wel de hele dag in de brandende zon zitten wachten! En dat verlies van waardigheid mag ook gewaardeerd en gecompenseerd worden.’ We zitten middenin de thema’s die voor Désanne van Brederode wezenlijk zijn: respect, waardigheid, inlevingsvermogen.

Wederkerige relaties

‘Waar meten we menselijke waardigheid aan af? Alleen aan hard werken en succesvol zijn? Ik droom wel eens van een omkering. Je kunt waardigheid ook afmeten aan warmte, oprechtheid, onbevangenheid. Wanneer je, ondanks verdriet en teleurstelling, dingen niet voor vanzelfsprekend houdt: de schoonheid van de natuur, een praatje op straat, kinderen die spelen. Parabels zijn bedoeld voor het waarnemen van een andere werkelijkheid – een werkelijkheid die zich niet in steen laat beitelen. Ook in die van de verloren zoon. De jongste zoon heeft al zijn geld verbrast en wordt toch weer onthaald. Dat is toch niet eerlijk voor de oudste zoon, die altijd zijn best heeft gedaan? Dat moet je ook niet makkelijker willen maken, zoals in de kinderbijbel – dan sla je het plat. Jezus geeft volgens mij expres raadsels op. Het is voor mij een lange weg geweest. Want je wilt altijd weer morele wetmatigheden ontwringen aan verhalen, films: wat is de boodschap?! Bij een roman probeer ik iemand deelgenoot te maken van mijn vragen, mijn verbijstering. En dan hoop ik dat iemand met die vragen gaat leven. En alle woorden die je gebruikt in het morele domein: als je ze niet toont in het dagelijks leven, laat toch zitten! Ik hoor veel mensen makkelijk praten over liefde. Doe het maar eens in de praktijk. Het is makkelijk om naar de wereld te kijken als je het zelf goed hebt, met een dak boven je hoofd. Dan hoor ik iemand als Herman Wijffels zeggen: ‘Elke crisis is een kans.’ Flikker toch op! Ga in een vluchtelingenkamp eens zeggen dat elke crisis een kans is!

‘Ik verlang naar relaties die echt wederkerig zijn. Niet hiërarchisch of neerbuigend, afhankelijk makend. Alleen wederkerigheid maakt twee mensen rijk. Ik heb dat ervaren in het werk met Syrische activisten. Mijn hulp zou vermoeiend zijn als ik een boekhouding zou bijhouden. Dat is gewoon vriendschap. Die belangeloosheid is het ‘per ongeluk-gevolg’ van ontdekken hoe heerlijk het is dat anderen mij zoveel leren, kanten wakker roepen die ik niet kende. Ik heb geleerd om me niet op te stellen als de gever. Draai de rollen eens om en durf zelf in nood te zijn – dan kan een ontmoeting plaats vinden. Zoals Jezus zegt: ‘Want Ik ben hongerig geweest, en gij hebt Mij te eten gegeven; Ik ben dorstig geweest, en gij hebt Mij te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling, en gij hebt Mij geherbergd.’ (Matteus 25 vers 35)

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Waardigheid komt terug

Ooit vond ik het eng om op een roltrap de eerste stap naar beneden te zetten. Toen heb ik iemand gevraagd: ‘Wilt u mij een hand geven?’ Ik schaamde me kapot, maar merkte: mensen vinden het leuk om behulpzaam te zijn! En dat geeft waardigheid aan beiden: wat jij te geven hebt wordt gezien en je wordt er op aangesproken; als ontvanger besef je dat je een ander toelaat in je eigen kwetsbare domein. Ik krijg waardigheid doordat die ander me laat weten dat kanten van mezelf –waar ik me voor schaam!– er toch mogen zijn.

Jezus wast op Witte Donderdag de voeten van zijn leerlingen, die hij nu zijn vrienden noemt (Johannes 15 vers 15). Als we elkaars voeten zouden wassen zou dat het nieuwe sacrament kunnen zijn. Raar dat we dat ontkoppeld hebben van het avondmaal. Elkaar verzorgen na een lange tocht en je kan weer verder. En soort dopen in de praktische zin. Wederkerigheid geeft je waardigheid terug. Dat kan je niet op zo’n manier uitleggen dat het in tegeltjes te vangen is, of even snel te  leren. Je moet het ontdekken in het leven zelf. Het is meer, en het klinkt vroom: het is genade die het je overkomt.’

Ver-syrischt

‘Ik had niet gedacht dat ik ver-syrischt zou zijn. Door ervaringen, waarin mijn vertrouwde leven aan het wankelen werd gebracht, is dit zintuig voor spontaniteit in wat zich aandient en uitbundigheid in vriendschap wakker geworden. Je rolt ergens is en dan kan je niet meer terug. Dit is wat ik wou, deel uitmaken van een gemeenschap die zichzelf steeds aan het uitvinden is. Uiteindelijk willen we allemaal iets anders dan alleen maar ons eigen leven dienen. Ontelbaar veel mensen lijden – naamloos, ongehoord en ongezien. Als je je daarvan bewust bent, gebeurt er iets paradoxaals: het maakt alles betrekkelijk, èn het maakt alles doortrokken van bezieling. Nu ik het gevonden heb denk ik achteraf dat ik het heb gezocht. Juist onder vluchtelingen zie je mensen die maar blijven doorgaan en anderen helpen. Dat is zo inspirerend, zij zijn brandstof voor mijn gedachten en werk. En dan hoor ik Syriërs zeggen: ‘Je geeft ons zoveel energie.’ Maar ik krijg van hen juist van hen zoveel energie!

Zoals ik religieuze ervaringen heb, heb ik ook anti-religieuze ervaringen. (Volschietend) Op mijn tiende was ik met mijn vader in een bibliotheek en zag een foto uit een concentratiekamp met een enorme stapel naakte, dode lichamen. Dat gaat dan, ineens, als een soort mes door je beeld van de wereld. Ook toen ik op mijn vierde een plaatje zag van Jezus met de doornenkroon. Het is me altijd een raadsel geweest, hoe op het terrein van een concentratiekamp ook Rheinwein werd gedronken en gedanst. Of zoals nu op Lesbos: de gestrande vluchtelingen en even verderop de feestende toeristen. Ik wil zo graag een piepklein beetje begrijpen hoe die twee werkelijkheden naast elkaar kunnen bestaan.

Geven en ontvangen zijn een stroom

‘Het is een menselijke angst om iets te verliezen. En dan overkomt het je dat je alles verliest, met lege handen staat. Maar dat zijn ook de handen die kunnen ontvangen, die kunnen geven. Die handen staan niet in de grijpstand. Ik heb geleerd om te geven en te ontvangen. Dat het een stroom is. Het laat zich niet reguleren, het is een kwestie van je eraan overgeven. Het is zo vaak gebeurd dat het leven op zulke wonderbaarlijke wijzen voor me zorgt, dat ik denk: waarom zou ik me met de achterkant van het borduurwerkje willen bemoeien? Er wordt voor je gezorgd, is er nog meer bewijs nodig? Dat is overgave. En wat er ook gebeurd, ik blijf toch dankbaar. Al blijk ik morgen terminaal, ik vind ik dat een mooi leven heb gehad.

Ik heb geleerd, en dat is mijn verlossing, dat het in het leven gaat om mee kunnen lijden met een ander – en om een ander met jou mee te laten lijden. Kunnen mee voelen met elkaar. En humor verbindt daarbij, het voorkomt dat je verhardt, maar glimpen blijft zien van menselijkheid.’

André Meiresonne 
redactie Adrem,  gemeentelid Den Haag

Zojuist verschenen van Désanne van Brederode

Wonderlamp

Oktober 2017. De verteller en haar zoon maken een korte reis naar de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem. Op de eerste avond ontmoeten ze Aladdin in een souvenirwinkel. Hij doet alsof hij hen al verwachtte en stelt voor om hun gids te worden. Dankzij hem leren ze het alledaagse leven van de Palestijnen kennen. Oktober 2018. De omgang met Aladdin mag dan zijn verwaterd, nog steeds vinden dwalende gedachten hun rustpunt in die kleine souvenirwinkel in Bethlehem. Ook wat misschien nooit heeft bestaan of niet kan bestaan, kan worden liefgehad. En zo vurig, dat het alsnog bezield raakt en tot leven komt. Wonderlamp is een intiem eerbetoon aan het menselijke talent om te verlangen. Overvloedig, naïef en dwaas. Dwars tegen de feiten in.

(Roman, Querido 2019, Prijs: € 21,99, ISBN 9789021414522)