90 jaar Vrijburg ‘Een oase in de woestijn’

Vrijburg vierde feest half juni. Groots werd gevierd dat precies 90 jaar geleden het gebouw aan de Diepenbrockstraat in gebruik werd genomen, toen nog de Nieuwe Rem geheten. Bij deze gelegenheid verscheen het boek ‘Een oase in de woestijn. Bundel ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Nieuwe Rem te Amsterdam. Sinds 1998 bekend als Vrijburg’. Michel Peters sprak met twee trotse Vrijburgers, predikant Joost Röselaers en voormalig voorzitter en momenteel beheerder Mariette Hamaker, over historie en toekomst.

‘De titel Oase in de woestijn kwam ik tegen in een toespraak van ds. Mackenzie bij de opening van het gebouw’, zegt Joost Röselaers. ‘Je kunt dat heel letterlijk nemen, kijk maar naar bijgaande foto. In 1933 werd de Nieuwe Rem gebouwd in een stadsuitbreidingsgebied van Amsterdam. In de verre omtrek stond niets behalve het Vossiusgymnasium. Maar na 90 jaar heeft Vrijburg bewezen ook in spirituele zin een oase te zijn voor veel mensen.’ Mariette geeft aan dat ze met terugwerkende kracht getroffen is door het feit dat er bij de bouw zo veel is geschonken door gemeenteleden. De kerk kostte in die tijd 105.000 gulden, bijna de helft daarvan is door twee families opgebracht. De glas-in-loodramen zijn geschonken en ook het doopvont met de prachtige houten zuil eronder. De tuin werd door de bekende tuinarchitect Mien Ruys aangelegd. Er zat in de begintijd maar éen kraantje in het gebouw; er was geen keuken. Er werd dus ook nooit koffie gedronken. Nu wordt de keuken juist vaak gebruikt voor allerlei soorten etentjes. ‘Het is bijzonder om me te realiseren dat deze weldoeners de ouders waren van mensen die nu bij ons in de kerk zitten op zondag. Onze voorouders hebben geïnvesteerd in hun remonstrantse tempel. Ik heb wel moeten leren houden van dit gebouw, dat ik, toen ik hier in 1977 gemeentelid werd, maar bruin en zwaar vond – passend bij de jaren ‘50. Bij de verbouwing van 1998 werd de kerk grotendeels weer in zijn oorspronkelijke staat hersteld en werden ook de originele kleuren op de deuren weer aangebracht. Op het moment wordt die verbouwing eigenlijk voortgezet nu we de vloer hebben laten schuren en de verlichting hebben aangepast, binnen de originele armaturen. De kerk is licht en helder geworden, prachtig!’

Waarom eigenlijk 90 jaar zo groots gevierd?
Joost: ‘Ja ik kreeg al spottende opmerkingen dat we zeker bang waren dat we de 100 niet zouden halen. Maar dat is het niet. We hebben voor dit boekje nauwelijks archiefonderzoek gedaan, het is bewust allemaal oral history. Nu leeft nog een generatie die zelf een groot deel van die geschiedenis heeft meegemaakt of die de verhalen van hun ouders heeft gehoord. We hebben bijvoorbeeld uitgebreid met de secretaris van ds. Modderman gesproken die hier van 1938 – 1971 predikant was. Dat is ook de reden dat het boekje de draad eigenlijk pas oppakt na de Tweede Wereldoorlog. Van de eerste jaren van de kerk weten we eigenlijk niet zoveel.’

Het hoofdstuk over de jaren ‘80 van de vorige eeuw laat een bewogen kerkelijk leven zien. Bestaat dat maatschappelijke engagement in Vrijburg nog?
‘Ja, in die jaren werd er een vredesgroep opgericht, die de aanzet gaf tot de opvang van mensen zonder verblijfsvergunning in de kerk. Ook werden er contacten in de DDR gelegd’, geven Joost en Mariette aan. ‘De hele kernwapendiscussie was een enorme splijtzwam, diverse leden hebben de gemeente toen de rug toegekeerd. Gelukkig zijn die deels wel teruggekeerd toen de baren wat rustiger werden. Dat progressieve geluid werd gedragen door een aantal mensen en concentreerde zich grotendeels ook in de kelder waar de jongeren een experimentele vrijplaats kregen om zich te ontwikkelen. Nu is de gemeente minder politiek, maar zeker nog wel maatschappelijk bewust, meer op individueel niveau. We waren wel verbaasd toen we hoorden dat een aantal gemeenteleden onlangs hadden deelgenomen aan de blokkade van de A12 door XR. De aanstelling van Mpho Tutu focust onze aandacht natuurlijk op de vele culturen die er in ons land, in Amsterdam aanwezig zijn.’

Hoe zien jullie de toekomst van Vrijburg voor je?
Mariette: ‘Sinds mijn pensionering heb ik de (betekenisvolle) verhuur van de kerk op me genomen en dat lukt heel goed. Er kerken hier diverse andere geloofsgemeenschappen, jonge strijkers en diverse koren, waaronder Cappella Amsterdam, repeteren hier, er vindt biblio-dans plaats en ook eindexamens van het Gerrit van der Veen college. Onlangs organiseerde de 10% beweging hier een bijeenkomst, 350 dertigers aanwezig, Rutger Bregman hield het openingsverhaal. Vier pagina’s in Trouw. We hebben de afgelopen periode enkele grote uitvaarten gehad van mensen uit de buurt. Dan zitten er ineens 300 mensen in de kerk die we nog nooit hebben gezien.’
Joost: ‘We profileren ons steeds meer met het merk Vrijburg. Dat spreekt meer tot de verbeelding dan de namen van onze religieuze stromingen (Vrijzinnig Protestanten en Remonstranten) waar we uiteraard niet los van willen staan. Vrijburg is en blijft een geloofsgemeenschap met duidelijke christelijke wortels. Vandaaruit ontstaat een nieuwe beweging. Wij willen mensen trekken die bij die beweging willen horen. De uitdaging is om van die beweging iets structureels te maken en die te verbinden aan de geloofsgemeenschap. Die geloofsgemeenschap raakt wel op leeftijd, dat is een zorgpunt, maar hoopgevend is dan bijvoorbeeld wel dat we een voorzitter en een penningmeester hebben die veertigers zijn. Ik heb helemaal geen zorgen om de animo, maar de uitdaging is om die te verzilveren. Mensen die hier komen moeten niet alleen consument zijn. De waarde van tolerantie en verdraagzaamheid wordt in Vrijburg heel sterk beleefd en uitgedragen. Ook op dat terrein willen we een oase zijn.

Michel Peters

De Nieuwe Rem 90 jaar

De uitbreiding van de stad en ook van het aantal leden van de remonstrantse gemeente van Amsterdam eind jaren twintig van de vorige eeuw leidde tot de wens naar een tweede kerkgebouw, de Nieuwe Remonstrantsche Kerk. De Remonstrantse Gemeente krijgt dan te maken met een nog zoekende en telkens van inzicht veranderende gemeentelijke ambtelijke dienst met als gevolg dat het kerkgenootschap tussen 1928 en 1931 vier keer een andere plek krijgt aangewezen voor de nieuwe kerk. Uiteindelijk wordt het de huidige locatie aan de Diepenbrockstraat. Voor het ontwerp werd architect J. Roodenburgh in de arm genomen. De glas-in-loodramen zijn van de hand van Willem Bogtman. De openingsplechtigheid vond plaats op zaterdag 17 juni en de inwijdingsdienst op zondag 18 juni 1933. Vanaf februari 1974 kerken remonstranten en vrijzinnige protestanten samen. Vanaf 1998 is het kerkgebouw en het samenwerkingsverband bekend onder de naam Vrijburg.

‘Een oase in de woestijn. Bundel ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Nieuwe Rem te Amsterdam. Sinds 1998 bekend als Vrijburg’. Te bestellen op het bureau van Vrijburg, info@vrijburg.nl, tel 020-6714277.