Koester je innerlijke kind

Koester je innerlijke kind

Soms hoor je van die kreten waar je meteen de kriebels van krijgt. Voor mij is koester je innerlijke kind er zo eentje. Die valt wat mij betreft in de categorie klef taalgebruik, afdeling spiri wiri. Wie googelt op het innerlijke kind komt uit bij titels als Je innerlijke kind helen en De zeven poorten naar genezing. Waar komt die allergie vandaan? Ben ik te rationeel? Verdring ik het kind in mijzelf? Of heb ik gewoon niet zoveel op met de naar zweverige spiritualiteit neigende zelfhulplectuur? Eigenlijk weet ik het niet zo goed. Als psycholoog kom ik innerlijke kinderen regelmatig tegen en werk ik er soms actief mee. Zonder die allergie gelukkig. En zonder zweverigheid.

Herkenbare situatie: je maakt een domme fout en je ligt er de hele nacht wakker van. Of iemand heeft kritiek op je, waardoor je razend wordt. Een goede vriendin belt een afspraak af en je voelt je diep teleurgesteld en afgewezen. Een betrekkelijk kleine aanleiding kan heftige emoties oproepen. En eigenlijk snap je zelf niet waarom je zo emotioneel reageert. Wanneer een reactie niet in verhouding staat tot de ernst van de gebeurtenis, bestaat er een grote kans dat er een kindmodus is geactiveerd, dat wil zeggen een oud emotioneel patroon. Deze patronen worden in de psychologie ook wel schema’s genoemd. Schema’s bevatten herinneringen, emoties, overtuigingen en lichamelijke gewaarwordingen met betrekking tot jezelf, anderen en de wereld. Ze ontstaan in onze jeugd en vormen de (onbewuste) bril waardoor we naar de wereld kijken. Wanneer je vroeger als kind bijvoorbeeld werd gepest op school, kun je je hele leven gevoelig blijven voor afwijzing. En wanneer je als kind een ouder verloor, kun je levenslang de angst houden dat je je naasten zomaar kunt kwijtraken. Er zijn aangepaste en onaangepaste schema’s. Onaangepaste schema’s ontstaan wanneer er onvoldoende aan de basisbehoeften van een kind (zoals troost, veiligheid of erkenning) is voldaan. Hierdoor kun je je leven lang blijven verlangen naar geborgenheid of bevestiging.

Binnen de schematherapie worden verschillende kind-modi onderscheiden. Zo is er de gekwetste-kindmodus. Dat is het kinddeel dat gepaard gaat met sombere en nare gevoelens, zoals schaamte, eenzaamheid, angst, verdriet of je bedreigd voelen. Ook is er het boze en impulsieve kind:het kinddeel dat reageert met woede en agressie op een kritische opmerking of op een situatie die als onrechtvaardig wordt ervaren. Tot slot is er de gelukkige kindmodus ofwel het gelukkige innerlijke kind. In deze modus kun je op een ongeremde en nieuwsgierige manier speels zijn en van dingen genieten. In een schematherapie gaat het erom de onaangepaste schema’s te herkennen en te vervangen door gezonde patronen. Het gemis uit de jeugd herstellen is ook een belangrijk onderdeel.  Zo is limited reparenting (beperkt ouderschap) een therapeutische techniek waarbij de therapeut als een vervangende ouderfiguur de cliënt laat ervaren hoe het is om gesteund, verzorgd en gerespecteerd te worden op een manier die niet ervaren is in de kindertijd. Uiteindelijk leert iemand dan om zijn of haar innerlijke kind zélf te geven wat het nodig heeft, bijvoorbeeld troost of erkenning.

In het verpleeghuis kom ik het innerlijke kind in een heel andere gedaante tegen. Bijna altijd in een oud lichaam, bij mensen die kampen met een gevorderde dementie. Naarmate het geheugen afbrokkelt gaan mensen terug in de tijd. Eerst leven ze nog hun volwassenen leven, als werknemer of moeder die de kinderen uit school moet halen. Maar later zijn ze terug in hun kindertijd, op zoek naar hun vader of moeder. Ze praten over hun ouders alsof die nog leven. Soms worden oude herinneringen of angsten, die een leven lang zijn verzwegen of toegedekt, in volle hevigheid herbeleefd. Verschrikkelijk is dat, als mensen zo bang, hulpeloos en kwetsbaar zijn. Ook dan komt het eropaan, om nabijheid, troost, veiligheid en vertrouwdheid te bieden. Door vasthouden, strelen, liedjes te zingen, zoals goede ouders dat doen.

Er is een kind in mij dat wuift met al zijn handen, dichtte C.O. Jellema in zijn gedicht De zomer is voorbij. Schrijvers en kunstenaars lijken dichter bij hun innerlijke kind te staan, ze hebben er directer toegang toe. Verbeelding, nieuwsgierigheid, verwondering, openheid, ontvankelijkheid, speelsheid; het zijn kwaliteiten die kinderen en kunstenaars in hoge mate delen. Bij een flink deel van de volwassen mensheid zijn die kwaliteiten verruild voor of ondergeschikt gemaakt aan verstandigheid, rationaliteit, berekening, efficiëntie en zelfbescherming. Het kind is met het badwater weggegooid, zo lijkt het. Tot het moment, dat een betrekkelijk kleine aanleiding opeens tot een heftige emotie leidt. Dan is het daar opeens weer, dat gekwetste, boze of bange innerlijke kind. Het wil gezien worden, gekend en getroost.

Wek mijn zachtheid weer, dichtte op zijn beurt Huub Oosterhuis. Geef mij terug de ogen van een kind. En deze: Licht, kind in mij, kijk uit mijn ogen of ergens al de wereld daagt, waar mensen waarlijk leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt. Prachtige liederen. Ze raken me op een diepe manier, ja inderdaad, tot in mijn innerlijke kind.  Beide liederen roepen ons op om met zachte ogen te kijken. Nieuwsgierig, verwonderd, mild en kwetsbaar. Naar onszelf en naar elkaar. Nu opeens begrijp ik, waarom ik zo allergisch ben voor dat gekoester van je innerlijke kind. Omdat ik ten diepste geloof, dat dit koesteren geen actieve daad is die we aan onszelf kunnen verrichten. Om dat te bereiken hebben we misschien een paar jaar therapie nodig. Net zomin als dat we onszelf aan onze haren uit het moeras kunnen trekken. Ik geloof dat we gekend en gekoesterd wórden. En dat we vanuit dat vertrouwen anderen en onszelf mogen kennen en koesteren, in al onze grootheid en kleinheid. 

Rachel Adriaanse

Zie ook

Een God die in mij gelooft
11 september 2024

Een God die in mij gelooft

Claartje Kruijff spreekt in AdRem over haar nieuwe boek ‘Een God die in mij gelooft. Betekenisvol leven zonder dogma’s’.. Lees verder

Dominee, u doet dat niet goed!
15 oktober 2024

Dominee, u doet dat niet goed!

Ze staat klaar om je kop eraf te hakken. Het is 2015 en ik ben net begonnen als projectfunctionaris jeugd en jongeren op het landelijk bureau van de Remonstranten. Ik.. Lees verder