Solidariteit met de kwetsbaren – dat is de missie van de kerk

Jezus meende wat hij zei – solidariteit met de kwetsbaren is het leidende principe achter mijn activisme. Het is in de vrijzinnigheid misschien, samen met God en Jezus, uit beeld geraakt. Afgaande op de verhalen uit het evangelie, zijn armoede en radicale solidariteit met de kwetsbaren de missie van de kerk. En dat is altijd politiek.

Laat ik beginnen bij mijzelf. Mijn activisme is niet gisteren ontstaan, maar toch ben ik op dit gebied een late bekeerling. Werkend als journalist, groeide mijn onvrede met de nadruk in dit vak op neutraliteit en het (opiniërende) woord. Ik raakte mezelf en mijn geloof kwijt in het gedruis van de actualiteiten.

In reactie daarop ben ik tijd gaan nemen om dagelijks bijbelverhalen te lezen en een uurtje rust te nemen om daarop te kauwen. Ik voelde me uitgedaagd niet alleen overtuigingen te hebben, maar daar ook naar te handelen. Om minder op mezelf te focussen en meer van mezelf proberen te geven. Mijn switch van krant naar kerk kwam hieruit voort. En ook mijn activisme: ik was bij acties van Kappen met Kolen, Christian Climate Action en Extinction Rebellion. Eind 2023 stond ik mede aan de basis van Christelijk Collectief, een beweging die zich inzet voor Palestijnen.

Dorothy Day (1897-1980) is voor mij een belangrijke inspiratie. Een christelijke journaliste en activiste uit de VS, oprichtster van de Catholic Worker-beweging. Iemand die geloof, geschreven woord en betekenisvolle actie wist te combineren. Ze richtte voor de armen houses of hospitality op en voerde actie tegen oorlog en ongelijkheid. Herhaaldelijk is ze gearresteerd en in de gevangenis gezet. Hoe veel ik ook heb met Dorothy Day, ik ben toch een kind van een andere tijd. Een post-christelijke tijd van zoeken en twijfelen. Dorothy was een orthodox en devoot katholiek. Ik zelf heb vrede met mijn status van afvallige en twijfelaar. Toch denk ik dat ook mijn activisme zou doorslaan in verbetenheid als de reflectie vanuit mijn geloof zou ontbreken.

Jezus ondermijnde

Met Dorothy Day ben ik ervan overtuigd dat christelijke verhalen vrijwel altijd naast een persoonlijke ook een maatschappelijke boodschap hebben. En dat dit ons geloof principieel onverenigbaar maakt met macht. Christelijke politiek is een contradictio in terminis. Theocratie, zoals de SGP dat graag wil, is onmogelijk. Ik ben dus meer op afstand komen te staan van de politiek.

Toch zie je hoe Jezus de religieuze en seculiere machten van zijn tijd erkende in hun bestaan én hun rol. Paulus doet dat eveneens, het meest prominent in Romeinen 13. De boodschap is: aanvaard de overheden. Geef de keizer wat de keizer toekomt. Christelijk activisme staat altijd in dat spanningsveld. Waar Catholic Workers tegenover de politie komen te staan, blijven ze handelen uit liefde voor ook die medemens – immers: heb je vijand lief en wees zelf nooit iemands vijand. Zij roepen agenten op te luisteren naar een hogere ethiek dan de wetten die onze tijd toevallig kent.

De Jezusbeweging van twee millennia geleden was arm en machteloos. De boodschap van het evangelie – zalig de zachtmoedigen – is totaal ongeschikt als politiek programma. Wat Jezus deed en zei, ondermijnde zowel de religieuze als de politieke status quo. Hij stond dan wel niet op de barricaden, maar was wel degelijk een fundamentele bedreiging voor de macht. Niet voor niets heeft men hem geëxecuteerd.

Nu of nooit

De kerk is geroepen een contrasterende gemeenschap te zijn die de kwetsbaren centraal stelt. Het kerkasiel in Kampen brengt die overtuiging in de praktijk. Christenen die in deze geest handelen, krijgen vanzelf te maken met weerstand van de autoriteiten. Zoals een Palestijnse vriend uit Jeruzalem me onlangs zei: Het is goed dat Israël mijn christelijke centrum wil sluiten, want als dit harde regime ons niet als een bedreiging ziet, doen we iets fout.

Waar is die bewustwording in onze kringen? Volgen wij niet veel te veel de logica van het establishment? De kerken zijn helaas door de eeuwen heen sterk verknoopt geraakt met de macht, in plaats van een alternatief te bieden voor die manier van doen. En de vrijzinnigheid is zodanig beïnvloed door relativisme en individualisme, dat ze geen vuist meer maakt. Dat maakt haar vatbaar voor de verleiding mee te gaan in de flow van macht en geld. Een rijke en elitaire kerk voor ons soort mensen.

Hoe dan wel?

Ik pleit niet voor een remonstrants stemadvies op een van de partijen die op 29 oktober meedoen met de verkiezingen. Tegelijk mogen Nederlandse kerken zich uitspreken tegen uitbuiting van de schepping. Tegen oorlog en mensenrechtenschendingen. Voor open grenzen en een gastvrij asielbeleid. En tegen imperialisme – niet alleen op veilige manier door zich af te zetten tegen Rusland, maar ook door de nek uit te steken en te veroordelen wat Israël doet. Zolang we dat niet doen en neutraal blijven, kiezen we de facto de kant van de macht. En staan we tegenover de kwetsbaren, in plaats van naast hen. Ook niet kiezen is kiezen.

Is dat naïef? In de ogen van deze wereld, wellicht. Franciscus van Assisi zei al, dat je als christen ernaar moet streven een nieuw soort dwaas te zijn. De kerk mag laten zien dat de boodschap van het evangelie dwaze politieke implicaties heeft. En daarin mag gezamenlijkheid klinken. Zoals onlangs in de sterke geloofsbrief Nu of nooit van de Doopsgezinden over Gaza (doopsgezinden.nl/nieuws/geloofsbrief-nu-of-nooit/). Tien stemmen die samen in koor klinken hebben meer impact dan twintig stemmen afzonderlijk. Ik hoop dat de Remonstranten zich bij dat koor voegen.

Remco van Mulligen
Remco van Mulligen is projectleider jongeren bij de Remonstranten en voorganger in de Remonstrantse Gemeente Twente. Hij volgt de opleiding aan het Remonstrants Seminarie.