Rivaliteit – remonstrantse predikanten in Noord-Ierland

Het convent van remonstrantse predikanten, bijeen in Noord-Ierland voor een korte conferentie, maakte afgelopen zaterdag een bustrip naar het meest noordelijke puntje van het Ierse eiland. We genoten, na een intensieve dag in de industriestad Belfast, van het oeroude groene landschap vol schapen en kleine witte dorpjes aan de blauwe Ierse zee, met wonderlijke rotsformaties en mythische verhalen. Niet direct een omgeving voor stevige gesprekken over religie en geweld, ons thema van deze dagen. Maar … misschien lukte het juist door het landschap uitstekend.

Bronnen van geweld

We hadden een paar vragen meegekregen om onderweg te bespreken. We staken in bij onze persoonlijke ervaringen: welke bronnen van geweld zijn we deze dagen tegengekomen in onszelf, in de groep en in de Noord-Ierse situatie? De dag ervoor in Belfast hadden we onze geest vrij gemaakt voor dit onderwerp. Fraaie zaken als loyaliteit aan een eigen groep speelt bij geweld een rol; passie voor iets of iemand die ons lief is, en ideeën over zoiets als rechtvaardigheid eveneens. We hadden daarover in de Noord-Ierse context inmiddels al veel verhalen gehoord en voorbeelden van gezien.

Heersen

We spraken in de bus en wandelend langs de kust in groepjes van drie ook over uitingsvormen van geweld in ons convent, bijv. in pikorde, taal, waarden en normen, programmering, verwacht gedrag en gebruikte symbolen. Ook daarbij moest ik steeds denken aan het Noord-Ierse conflict, hoewel wij elkaar – het mag gezegd – over het algemeen ruimte gaven om ánders te zijn of af te wijken van de groep. Diversiteit, veelkleurigheid, individualiteit die we van elkaar accepteren kan geweld verminderen. Daarvan zijn wij allemaal, geloof ik, doordrongen. Maar toch. Neiging om over anderen te heersen is ook ons niet vreemd en om anderen in de tang te houden waardoor een conflict voortduurt ook niet.

Autonoom

De Noord-Ieren gedroegen zich zeker in de jaren van de Troubles als de oevers van een rivier, in het Frans: rives. Protestanten (loyaal aan de Britten) en katholieken (voor een verenigd Ierland) waren rivalen, en zeker in bepaalde wijken van Belfast lijkt het of die rivaliteit onverminderd is verder gegaan; wel al jaren zonder bommen en aanslagen. Ze houden een kwestie die tussen hen in staat levend door met elkaar mee te meanderen. Dat doen ze via verhalen, vlaggen, muurschilderingen en monumenten voor de gevallenen, gedenkdagen en andere ‘feestelijkheden’. Zo versterken ze de eigen waarheid ten koste van de ander, met precies dezelfde ‘wapens’ als de tegenpartij. Zelfstandig afbuigen, min of meer autonoom een eigen koers gaan varen waardoor het waterpeil kan zakken, de zwaarte van de kwestie kan minderen, had de spanningen al lang geleden kunnen doen afnemen, maar dat was te weinig gebeurd.

Genieten

Hierin zie ik een blijvende opdracht voor ons als predikanten, onze gemeentes en de individuele leden en vrienden. Ontkennen van geweld lijkt me de grootste bron ervan. Een eigen koers varen en tegelijkertijd verbonden blijven met anderen is een hele kunst. Het begrip ‘community’ is in Noord-Ierland voor de één een zegen en voor de ánder een vloek. Wij is ‘samen zijn wij sterk maar wij is ook dwang en uitsluiting. Daartussen door laveren lijkt mij een uitdaging voor elk van ons en onze geloofsgemeenschap. Samen een paar dagen genieten van een schitterend landschap en met elkaar lachen tijdens serieuze gesprekken helpt enorm om in elk geval het onderlinge geweld uit te stellen. En zoiets dan steeds weer. Dat moet toch haalbaar zijn?