Column: Sodemieter op!

Soms moet je ‘Sodemieter op!’ zeggen. Als mensen je te na komen. Je omgeving zich ongevraagd met jou bemoeit. Als je klaar bent met mensen die vinden dat jij iets zou moeten doen, of niet mag. En zich dan ook nog beroepen op hun macht – maar zonder moreel gezag.

Zoals de grenswachten op Slangeneiland, tegen de Russische Moskva, die de Oekraïners opriep zich over te geven: ‘Oorlogsschip, sodemieter op!’ De verdedigers werden helden en geëerd met een postzegel. De oorlogsbodem ligt inmiddels zelf op de bodem van de Zwarte Zee.

We genieten, want de underdog wint. In ieder geval moreel. Het ingenomen Slangeneiland is inmiddels terugveroverd op de Russen. Op afstand genieten we van de heldhaftigheid van de mensen die de blauw-gele vlag met hun leven verdedigen.

Maar we hoeven het hier niet te hebben over die oorlog ver weg, en de waanzin ervan. Over het moorden en verkrachten door de Russen. Of over die arme bemanning van de Moskva. Of over die jonge jongens uit het Russische verre oosten. Dat een oorlog alleen maar verliezers kent.

Nee, oorlog als dagelijks verschijnsel. Met onbedoelde hoofdrolspelers. Wij zelf. We zitten in een gewapend conflict. Alleen noemen we dat niet zo. We noemen het: vergadering, reorganisatie, innovatie. Want waar belangen botsen is het gedoe – gewoon oorlog in het klein.

Nou schijnt het voor de kerkmens lastig te zijn om gedoe te erkennen. Want we willen graag in vrede samenleven. We vergeten wat we daarvoor inleveren: de vrijheid om te zeggen wat we op ons hart hebben. We zien niet dat onze ‘vredeswens’ anderen in een mal van conventies dwingt.

Een kerk is de plek bij uitstek waar tegenstellingen lastig zijn (‘Zullen we het gezellig houden?!’) – maar ondertussen wel opspelen (en zomaar kunnen ontaarden in Prinzipienreiterei). We onderdrukken onze gevoelens omdat we zo graag door diezelfde (kerk)deur willen kunnen.

Door dat gedwongen aardig doen zijn veel gesprekken beside the point. Want ondertussen hebben we moeite om onderliggende tegenstellingen te erkennen. Tegen elkaar te zeggen: ‘Ik ben het echt niet met je eens!’ Want al gauw is daar die verstikkende mantel der liefde.

Goedbedoelde vriendelijkheid, die bestaat uit je niet uitspreken – terwijl je wel wat vindt. Dat komt er vervolgens toch uit, vaak ‘zomaar’, soms zelfs als schijnheiligheid en manipulatie – door stiekem doen of niet aanspreekbaar zijn. En dan is het oorlog.

Zou al die onhandigheid verhulde angst kunnen zijn? Bang om duidelijk te zijn – en dan niet meer mee te mogen doen? Bang om iemand te kwetsen – en dan niet meer aardig gevonden te worden? Het kan heel liefdevol zijn om ‘Sodemieter op!’ te zeggen. Verfrissend en bevrijdend ineen.

André Meiresonne
Dominee voor de Ongelovigen