Dagelijks avontuur

In een televisie-uitzending, uit 1968, over de vraag waarom mensen wel of niet geloven, vraagt de journalist aan Godfried Bomans hoe hij denkt over het fenomeen van een plotselinge bekering. ‘Daar geloof ik niet in’, zegt hij stellig. Volgens Bomans kan een vijver niet plotseling bevriezen. Daar is een periode van vrieskou aan vooraf gegaan. Zo kan een mens niet in een fractie van een seconde bekeerd worden. Daar is een periode van een bepaalde inwerking aan vooraf gegaan.

Verlangen

Mijn eerste bezoek aan Taizé, in 1978, voelde voor mij als een plotselinge ‘bekering’. Een totale omwenteling van mijn geloofsleven. Wat buiten was kwam naar binnen. Wat in mijn hoofd was kwam ook in mijn hart. Maar mijn ouders waren kerkelijk, dus in mijn kindertijd was er de inwerking van de zondagse kerkgang, bijbellezen en bidden aan tafel, de verhalen op school. Zou dat gevoel van die sterke wending ook zonder mijn kerkelijke opvoeding ontstaan zijn? Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat vanaf dát moment in mij een verlangen werd aangeraakt in verbinding met God te leven, of anders gezegd, het verlangen een spirituele weg te gaan. Maria de Groot ziet het wezen van de spirituele weg verwoord in de tweeslag ‘God liefhebben en de naaste als jezelf’ en ‘God is liefde’.  Zij schrijft in haar boek De innerlijke ruimte: ‘Hoe kunnen wij verenigd met de Eeuwige leven? Door dagelijks het avontuur van de liefde aan te gaan.’

Eenzaamheid leren

Verenigd leven met de Eeuwige, dat klinkt nogal zweverig en onbereikbaar. Iets voor kloosterlingen en kluizenaars die zich afwenden van de wereld met haar genoegens en haar noden. Zou het ook mogelijk zijn vanuit dat verlangen naar vereniging te leven en tegelijk de verbinding met de wereld en de mensen die wereld vormen en vervormen, vast te houden? De Franse predikant Daniel Bourget is actief in Veilleurs, een protestantse beweging die de bronnen waaruit het kloosterleven put wil ontsluiten voor het dagelijks leven. In die zin is deze beweging vergelijkbaar met onze Remonstrantse Orde. Hij schrijft dat wij, protestanten, die niet vertrouwd zijn met het kloosterleven, wellicht een leerschool terzijde schuiven waar wij veel kritiek op kunnen hebben, maar daardoor uit het oog verliezen wat zij ons kan geven. Dan is natuurlijk meteen mijn vraag wat deze leerschool mij leren kan.

Eenzaamheid, dat is het eerste wat ik leren moet. Eenzaamheid is in onze samenleving een negatief verschijnsel. In veel steden worden interventieprogramma’s ontwikkeld om eenzaamheid onder burgers te bestrijden, waarbij zelfs postbezorgers en kassières van supermarkten worden ingezet. Maar deze eenzaamheid wordt niet bedoeld. In spirituele zin is eenzaamheid een voorwaarde om het verlangen naar verenigd leven met de Eeuwige vorm te geven. De eenzaamheid die hier wordt bedoeld ontstaat na de ontdekking dat het vrijwel onmogelijk is zonder voorwaarden in relatie met anderen te zijn. De ervaring dat relaties niet onvoorwaardelijk zijn kan je in eerste instantie bitter maken. Maar als het lukt die bitterheid achter je te laten ontstaat er ruimte om de eenzaamheid als een ‘vaardigheid’ te beoefenen. Je laat je steeds minder vastleggen door de maatschappelijke eisen en de dominante waarden van onze cultuur. Of, zoals de Duitse theoloog Henning Luther het zei, je weigert je rol te spelen die door de ‘maatschappelijke scripts’ worden opgedrongen. Eenzaamheid beoefenen maakt je tot eenling. Niet de eenling die, te midden van een massa eenlingen, permanent verbonden is met de iconen van haar of zijn smartphone, maar de eenling die ontdekt dat zij of hij een uniek beeld is van de Eeuwige en dat er in het eigen innerlijk landschap en weg bestaat naar een bron.

Luisteren naar jezelf

Het leren kennen van mijn eigen innerlijk landschap is de volgende les. De soms smartelijke weg van de zelfkennis, zo zou ik het ook kunnen noemen. Wat zijn er veel aanleidingen die je verleiden op je schreden terug te keren. Veel ontluisterende ontdekkingen die je doen besluiten de weg van je verlangen te verlaten. Maar als je daar doorheen kunt gaan (liefst met een spirituele coach of geestelijk begeleider) opent zich een innerlijke ruimte waarin  vrede en liefde zich laten ontdekken. Je beseft dat je met heel je wezen, een beeld, een icoon, bent van God. Je bent zonder voorwaarden een uniek wezen, waarin en waardoor de Eeuwige zich manifesteert. Dat maakt nederig en blij tegelijk. Nederigheid en vreugde vormen de markeringsstrepen van de weg naar de bron.

Elke dag tijd vrijmaken

Leven vanuit het verlangen naar vereniging met de Eeuwige kan dus gestalte krijgen door de lessen uit de monastieke leerschool in mijn eigen leven te beoefenen. Veel lesstof bestaat uit zelfstudie, een goede studiecoach is daarom onontbeerlijk. Juist omdat het helemaal uit mijzelf moet komen ligt studie-ontwijkend-gedrag op de loer. Daarom leer ik het avontuur dagelijks aan te gaan. Elke dag tijd vrijmaken voor de eenzaamheid en de stilte. Elke dag tijd vrijmaken om de weg naar binnen te gaan en te zoeken naar de bron. Door de vasthoudendheid van de dagelijkse oefening raak ik steeds meer thuis bij mezelf en groeit de verbinding met wat buiten mij om en boven mij uit gaat. Een dagelijkse inwerking die zijn uitwerking naar buiten niet mist.

Henk van den Berg
Remonstrants predikant in Lochem-Zutphen