Boekbespreking ‘En nu ben ik aan de beurt; Spiritualiteit van het sterven’

Ik was bevriend met Christiane. Dat was niet uitzonderlijk, ik weet dat Christiane veel mensen om zich heen had en de gave had hen het gevoel te geven dat ze bijzonder voor haar waren. Ik leerde Christiane kennen toen ik pas rabbijn geworden was, ik heb veel gehad aan onze gesprekken waarin wij praatten over wat ons geloof en wat onze verhouding tot onze gemeenten voor ons betekende. Ik wist al lang dat Christiane ziek was, op een vulkaan leefde, en was daarom niet verwonderd toen ze mij vertelde dat de kanker was teruggekeerd en dat ze in haar laatste levensfase was. Zo zit ons leven in elkaar. Ik mis haar.

In het boekje ‘En nu ben ik aan de beurt’ beschrijft Christiane voor ons de manier waarop ze haar laatste maanden heeft beleefd. Het is een levendige beschrijving, Christiane schreef zoals ze sprak, beeldend, inclusief, motiverend.

Niet klaar met leven
In het boekje kun je op de eerste plaats lezen dat ze niet ‘klaar was met het leven’, er was nog veel te doen, te zeggen en te beleven. Maar vooral schrijft ze over de berusting met het onontkoombare van het sterven, de zekerheid die ze ontleende aan haar sterke, niet ongecompliceerde geloof. Ik denk echter, dat er ook een andere kant aan het verhaal is, iets dat je tussen de regels door kunt lezen.

Ik heb Christiane goed genoeg gekend om te weten waarover ze niet schreef. Je kunt bijvoorbeeld verschillende keren lezen dat ze een goede nacht heeft gehad, ondanks alles goed geslapen. Er zijn ook nachten waarover je niets hoort. Over die nachten kom je niets te weten. Ik kende Christiane als een ‘overlever’, iemand die opgevoed was met het motto dat als je opgaf, alles verloren was. Op de achtergrond van het verhaal dat ze vertelt, hoor je de stem meespreken die haar maant om sterk te zijn en je angst niet te laten zien.

Ingewikkeld leven
Voor Christiane was geloof wel een zekerheid maar nooit een eenvoudige, ongecompliceerde, zaak. Achter haar goede moed gaat een ingewikkeld leven schuil waarin ook veel niet goed is gegaan. Leven is een paradox die wordt gekenmerkt door het spanningsveld tussen het rationele en het spirituele, het goede en het niet zo goede, die alleen benaderd kan worden met kunst en poëzie. In die paradox heeft Christiane haar kracht gevonden en was ze in staat, met haar gave, anderen te helpen.

Uiteindelijk sterven wij allemaal alleen. Ik heb geen idee hoe ik de laatste fase van mijn leven ga ervaren en of ik in staat ben het voorbeeld van Christiane te volgen. Ik hoop ook voor u, dat u in staat bent het boek te lezen als een mogelijkheid, niet als een paradigma. De meesten van ons leven niet met zekerheden. Wie weet bent u bang voor de dood. Dat is ook goed, zo zou Christiane het ook gezegd hebben.

Rabbijn Albert Ringer