We lieten u eerder weten dat de remonstrantse Beraadsdag op 10 maart 2018 wordt gehouden van 10.30 – 16.30 uur in de Waterstaatskerk in Hengelo. Thema is ‘Houvast’. De grondslag voor het denken over dit thema is gelegd door predikant Koen Holtzapffel, die een boek schreef dat ook ‘Houvast’ als titel heeft. Het programma krijgt steeds vaster vorm. Hoofdspreker is André Droogers, emeritus hoogleraar culturele antropologie aan de VU. Hieronder vertelt hij over het onderwerp van zijn lezing. Verder is al duidelijk dat ‘liefdesfilosoof’ Jan Drost een workshop gaat houden, dat er workshops komen over houvast in de mystiek en in de bijbel en dat we houvast gaan zoeken in creatieve vormen als zang, de tekenkunst en de poëzie. Voor elk wat naar zijn of haar gading dus.
Jouw lezing gaat over de verhouding tussen spel, macht en religie. Hoe zit dat?
André: ‘Antropologie bestudeert hoe binnen culturen door mensen betekenis wordt gegeven aan hun leven. We spelen allemaal voortdurend met betekenissen. Spel staat voor het vermogen om met alternatieve ordeningen van de werkelijkheid om te gaan. Het voetbalveld omvat een andere ordening dan de wereld buiten het stadion. Er gelden verschillende regels, maar we kunnen met de verschillende regelsystemen in die twee werelden perfect omgaan. We realiseren ons de relativiteit, de voorlopigheid van dat spel, maar tegelijkertijd moeten we het in alle ernst spelen. Houvast en losvast liggen zo gezien dicht bij elkaar.
Ook religie is een spel met twee ordeningen, met verbeelding in de hoofdrol. Dat zit zo. Dankzij betekenisgeving wordt de mens zich bewust van wat hem overstijgt: het kwaad, de natuur, ruimte, eindigheid van het leven, de samenleving, zelfs het eigen zelf. Hij of zij probeert om te gaan met die grotere gehelen en verbeeldt daartoe een ervaren ideaal geheel dat niet de nadelen heeft van de andere grotere gehelen. Zo ontstaat de sacrale ruimte. Die grotere gehelen die een bedreiging vormen, leveren de symboliek om religie als alternatieve ordening in te vullen, waarbij de minnen plussen worden. God wordt bijvoorbeeld Alomtegenwoordig (ruimte), Schepper (natuur), Eeuwige (sterfelijkheid), God/vaderland/oranje (samenleving).’
Welke boodschap ga je jouw toehoorders meegeven?
André: ‘Zingeving vindt altijd binnen een machtscontext plaats. Macht is het vermogen van mensen om het gedrag van anderen te bepalen, zelfs tegen hun zin. Vaak beperkt macht het spel met betekenissen. Homo Ludens wil ik rehabiliteren, in Bijbel, dogmatiek en geloofsbeleving. Als we God Heer of Koning noemen, dan zijn dat machtsmetaforen die voortkomen uit de machtsstructuur in bijbelse tijden. Macht staat haaks op kwetsbaarheid en genade. Ik pleit voor een speelse analyse van de bijbel op zoek naar omkeringen in machtsverhoudingen. Kijk naar het verhaal van Jona. Hij doet niet wat er van hem wordt verlangd, maakt allerlei zijstappen, maar God creëert steeds nieuwe mogelijkheden voor hem. Die voortdurend genadige God is dan ook het houvast dat ik in de bijbel vind.’
Ons leven als spel, wat moet dat ons leren?
André: ‘Met name dat tolerantie een kernwaarde is. We moeten ons realiseren dat wij ons eigen spel spelen volgens onze eigen regels. Anderen doen dat ook volgens hun regels. Een Waarheid bestaat niet, ieder heeft zijn eigen waarheid. Door serieus te spelen met twee ordeningen kun je makkelijker omgaan met de verhouding tussen geloof en wetenschap, of tussen geloof en ongeloof.‘
Michel Peters
Wat geeft jou eigenlijk houvast? Vier studenten op het Seminarie beantwoordden deze vraag, medestudent en redactielid Sandra van Zeeland – van Cassel zette hun antwoorden op papier. Jaap Marinus maakte de foto’s… Lees verder
Dit is mijn laatste ‘redactioneel’. Eind 2017 heb ik de redactie laten weten dat ik het hoofdredacteurschap graag zou overdragen. En omdat dit onmiskenbaar een van de aantrekkelijkste klussen van de Remonstrantse Broederschap is, duurde het niet lang voordat er een opvolger gevonden was… Lees verder