Leven leren

Wie graag gedichten leest doet dit meestal tussen twee bundels in. Dus tussen die vooraf gaat en die volgt. Heb je zojuist de gedichten ondergaan van Rankine of Dickinson, of kon je een nostalgische terugblik in Vasalis even niet weerstaan, dan weer wordt je oog getrokken door Oosterhuis’ ‘ik ben van de religie niet’ (is dat het hoogtepunt van het einde van een heel tijdperk of toch misschien nog iets van een aarzelend nieuw begin?) of Ingrid Jonker, de Deense ster Pia Tafdrupp. Mijn hoofd en mijn hart waren in ieder geval vervuld van gedachten over ware liefde. Geen gebeurtenis maar een toestand, zo leerde ik, waar kennis en erkenning van liefde ook door anderen worden opgemerkt en gezien. En ik las over de groeiende kring van erkende mislukkingsdichters die theatraal de lier aan de wilgen hangen en die door gevierde ontaal in hun ostentatieve zwijgen veel beroemder worden dan zij met nog een nieuwe bundel verzen zouden kunnen overtreffen.

Evelijne Swinkels

Toen nam ik de bundels van collega remonstrants theoloog Evelijne Swinkels-Braaksma ter hand. Zij is als predikant verbonden aan de Vrijzinnigen en aan de Doopsgezinden in Baarn en in Soest. Op Facebook had ik wel eens een gedicht van haar gelezen en geliked. In de bundels Rafelranden van licht, en Als mijn piano wil ik zingen, weet zij met verbluffende directheid trefzeker een gevoelige snaar te raken. De dichters die je net nog las moet je wel even parkeren en uit je hoofd zetten. Diep menselijke thema’s worden hier in weinig woorden opgeroepen en aangeraakt, zonder het betweterige gezever van een buitenstaandersvisie die alles bij voorbaat al relativeert of op de hak neemt. Even denk je nog met enig ongenoegen terug te zijn in de bloemrijke taal van de jaren vijftig, maar de toon, de focus en het zelfonderzoek van de dichter zijn anders. Ik vermeld het omdat je de ander als auteur pas echt eert en serieus neemt met een kritische noot. Maar deze noot is al bij voorbaat gesneuveld. Ronduit prachtige verzen komen al bladerend voorbij. Ik kreeg niet genoeg van het gedicht Jabbok, dat als je het bijna uit hebt overweldigend eindigt met de verrassende wending: ‘ik heb vannacht gevochten, en ik was weer even kind’. En in het gedicht Manna de gedachte dat wat je toevalt je ook moe maakt….. Maar het meest bleef mijn aandacht trekken dat prachtige gedicht dat mooi gefaseerd beschrijft en doet ondergaan de Terugkeer van de verloren ziel.

Want als de ziel weer thuis komt

ontstaat het echte zijn.

En bij het warmer worden

is er opeens die pijn.

Onzichtbare bron

Hier is een stem aan het woord die beelden en gedachten weet te verbinden, die zich laaft als aan stromend water dat komt van de bron. In het noorden van Israël, tegen de Libanese grens, bevindt zich het door de Romeinen opgerichte Paneion, de aan de god Pan gewijde bron waaraan de Jordaan ontspringt. De bron zelf is onzichtbaar onder de rots maar het water spuit met geweld door een spelonk en buiten staan de sinaasappelgaarden blank van het overtollige water dat buiten zijn velden treedt. Dit brengt mij bij een waarneming waarmee de dichter wie weet nog haar voordeel kan doen. Hier en daar lijkt het namelijk wel alsof de stem van de dichter – die verfrist als helder water, comme l’eau qui coule – wordt overgenomen door de stem van de coach en leiderschapstrainer die in haar eigen inborst om de overhand strijdt, soms even. Haar verzen doen de klassieke tweespraak van geloof en ongeloof te niet en brengen die op een hoger plan.

De dichtbundels van Evelijne Swinkels zijn verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks via de uitgever GremLem in Stedum. Samen met Ingrid Gans treedt zij op met de theaterproductie Manna voor de ziel.

Heine Siebrand
Emeritus remonstrants predikant

’Rafelranden van licht’ kost €14,50, Uitgeverij GremLem 2018.  ISBN: 978-94-92112-00-2

Rafelranden van licht

In mijn donkerste gedachten,

hersenspinsels vol met schuld,

waar slechts schaduw kan vernachten,

hopeloos en onvervuld,

zie ik licht naar binnen breken

door de muren en hun steen,

hoor ik mensen hoopvol spreken,

dwars door al het duister heen

Wist je dat in heldere lichten,

ook als harten vrolijk zijn,

zelfs in mooie vergezichten

iets te vinden is van pijn?

Juist door al die rafelranden

leer ik waar de waarheid ligt

en die schat in beide handen

brengt een gloed op mijn gezicht