De Heilige Geest waait wel, maar kan Zij ons bereiken?

Van mijn tandarts kreeg ik een appje met een tekst  ‘Only the spirit is real, everything else is as shadow’. Krijgt u ook wel eens zo’n soort spiritueel appje van uw tandarts? Wat bof ik met haar! En al helemaal omdat ze dit stuurde juist toen ik bezig was met Pinksteren. Dit feest komt er altijd wat bekaaid van af, terwijl ik het altijd het rijkste en mooiste christelijke feest heb gevonden, uitstijgend boven Kerst en Pasen.

Manifestatie van Heilige Geest is wat we met Pinksteren vieren, op de vijftigste dag na Pasen, het volmaakte moment, 7×7+1. En dat is precies wat het woord ‘Pinksteren’ betekent, vijftigste dag, bekroning en vervulling van wat Jezus ons heeft nagelaten: zijn geest, zijn ‘spirit’ in hen die achterblijven, tot op de dag van vandaag.

Wat is bewustzijn eigenlijk?

Uit de aard der zaak is Pinksteren minder concreet en grijpbaar dan de geboorte van Jezus met Kerst en zijn persoonsgebonden opstanding, hoe je die je ook voorstelt. Laten we, voordat we over de Hoog Heilige Geest spreken, eerst eens stilstaan bij het wonder van de menselijke geest. Daar is vast een verband mee. De vermogens van de menselijke geest, zoals intelligentie, vernuft, verbeeldingskracht, vindingrijkheid, bevattingsvermogen, wijsheid en meer, vormen een verschijnsel dat mensen in alle tijden en culturen heeft verwonderd. Ja, het bestaan alleen al van de menselijke geest. We beseffen al heel lang dat het iets buitengewoon kostbaars is.

Een jongeman vroeg me: wat is bewustzijn eigenlijk? Hij verwonderde zich over dit verschijnsel. Als er iets is waarin de geest zich elementair en tegelijk wonderbaarlijk laat zien is dat het bewustzijn. Ach, zeggen de materialisten onder ons, bewustzijn is weliswaar een bijzonder fenomeen, maar op de keper beschouwd toch slechts een bijproduct van ons brein, gebaseerd op een aantal neurale verbindingen in onze hersenen. Aan het andere uiterste staat mijn tandarts. Bewustzijn is iets goddelijks en valt niet samen met het fysieke brein. Ook als we hersendood zijn, is er bewustzijn, geest. Dit kan niet gereduceerd worden tot iets fysieks, maar is echt een ander element, leidt een onafhankelijk bestaan en is zelfs het enige werkelijke. De rest is maar schaduw. Hoe je dit ook ziet, mijn indruk is dat de geest vaak de doorslag geeft in de ‘somatische processen’. Dat zie ik gebeuren in het ziekenhuis waar iedereen wel een keertje in belandt, remonstranten niet uitgezonderd.

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Geest tot geest

Wij als predikanten en geestelijk verzorgers zijn gericht op de geest, appelleren aan de geest, maken soms de geest wakker, kalmeren de geest, bemoedigen de geest, bieden de geest soms uitzicht, perspectief. Een arts zei, als jullie bij een patiënt geweest zijn, dan tref ik die vaak aan met meer rust en vertrouwen. Een grotere erkenning heb ik nog niet gehoord van ons vak. Het klinkt nu alsof we de geest in onze zak hebben zitten en het onze verdienste is. We kunnen net als iedereen alleen maar iets beginnen als er een vertrouwensrelatie is. Vertrouwen is ook een gesteldheid van de geest. En daar werkt ook een arts mee, gaf ik hem terug. Vertrouwen in je arts is van doorslaggevende betekenis.

En soms, als er openheid is, iets meer dan anders, als er groot vertrouwen is, ja overgave, in het samenzijn, lijkt het alsof er iets Anders mee gaat doen, een ruimere geest die de zijne/hare en de jouwe overstijgt en omvat. Geest tot geest. Er gaat iets gloeien van binnen en van buiten, stromen, er is een bewogen worden en opgetild. En vul het verder maar in. Dat doet denken aan het feest van Pinksteren. Lees Handelingen 2 maar na.

Verstarring doorbreken

Het lijkt alsof er voorwaarden zijn waaronder de Geest onze geest kan bereiken. Alsof er van onze kant openheid nodig is. Als die voorwaarden er niet zijn, dan kan Zij waaien wat ze wil, maar krijgt ze geen vat op ons. Alsof Zij dan waait langs rotsige grond, een gesloten oppervlak. Ik denk aan politici die elkaar ontmoeten, beide in het harnas met gesloten vizier, als stijve stramme poppen die elkaar niet bereiken. Er is niets gevaarlijker en verontrustender dan een afgesloten menselijke geest. Een Assad die doorgaat met onschuldige kinderen bombarderen met gifgas, zich nergens iets van aan lijkt te trekken. Of elk mens die zich vastbijt in zijn/haar eigen gesloten verhaal en gelijk.

Misschien is er wel niets moeilijkers dan een mens op andere gedachten te brengen, de verstarring te doorbreken. Alsof de hemel alles uit de kast moet halen, wind en vuur, om daar beweging in te krijgen. En anderzijds is het verbazingwekkend hoe snel mensen zich laten meeslepen, hoe makkelijk hun geest beïnvloed kan worden en ze de meest idiote dingen in hun hoofd halen. We hebben een verantwoordelijkheid voor een gezonde geest, een evenwichtig oordeel, een open blik, een barmhartige houding, het hoofd koel en het hart warm.

Geduldige Heilige Geestkracht

Maar ik vertrouw ook op de kracht en de mysterieuze werking van de Heilige Geest, die totaal onverwacht, uit de dode hoek, via de achterdeur binnenkomt en de zaak doet kantelen en redt.  Er is een werking uit ‘het verborgen verband van de Geest’ in onze wereld. Onze geest met al zijn ambivalenties, wankelmoedigheid en kortzichtigheid heeft Heilige Geest nodig om de goede kant uitgestuwd te worden op kritieke momenten, zoals met Pinksteren toen, als door een ingrijpende windvlaag.

Of is het ook de wind die heel geleidelijk bewerkt en vormt? Zoals de passaatwinden dat doen en bomen een bepaalde richting op doen groeien. De wind die door zijn aanhoudende kracht zelfs rotsige grond een andere vorm kan geven. Ik denk aan de ‘windstenen’ van de Utrechtse Heuvelrug hier vlakbij, stuwwal van een enorme gletsjer die hier ooit gelegen heeft. Die stenen zijn na het smelten van de sneeuw eeuwenlang gezandstraald door de wind uit een bepaalde richting, gepolijst en veranderd van vorm. Ik heb er een paar op mijn bureau liggen. Naast het nemen van  onze eigen  verantwoordelijkheid vertrouw ik op die aanhoudende en geduldige Heilige Geestkracht in onze wereld.

Soms wordt die kracht voelbaar. De steen wordt zich bewust van de wind. Soms even. Wanneer we opengaan, verwarmd en geïnspireerd worden, bemoedigd en getroost, dan is het feest, stille vreugde of gedeelde vreugde op de vijftigste dag.

Florus Kruyne
remonstrants predikant in de Geertekerk Utrecht