Kerk in beweging: de velden zijn wit om te oogsten

Op een mooie najaarsavond knisper ik door het grind naar de kerk in Naarden-Bussum. Vier persoon sterk heten ze me welkom. Friso Boogerd is sinds drie jaar interim-predikant en vorig jaar Pinksteren bevestigd als predikant. Aan tafel zitten bovendien drie gemeenteleden die relatief recent vriend of lid zijn geworden. Louise Visser (1978) is in alle opzichten de ‘benjamin’. Ze is afgelopen Pinksteren als vriend verwelkomd en ook qua leeftijd behoort ze in de kerk tot de jongsten. Reinout Koning (1955) en Elsbeth Oskamp (1963) zijn respectievelijk dertien en drie jaar geleden bij de gemeente gekomen. Maar meteen ‘gegrepen’ en actief betrokken als respectievelijk trekker van de Koningskamer – daarover later meer – en kerkenraadslid.

Aanwas
De laatste twee jaar heeft er een groei van tussen de 20 en 30 personen op een leden- en vriendenaantal van ongeveer 200 plaatsgevonden. Mijn gesprekspartners weten nog heel goed waarom ze toe zijn getreden. Louise geeft aan dat ze thuis hoorde bij de gereformeerde kerk in Noord-Groningen. Ze woonde tien jaar in België en was daar betrokken bij de VPKB in Leuven. Terug in Nederland ging ze in Bussum wonen, voelde zich daar bij de PKN niet thuis (want niet progressief genoeg) en ging maar eens buurten bij de Remonstranten. ‘Erg prettig was dat’, zegt ze, ’er zaten zowaar meer dan drie mensen in de kerk, de sfeer was aangenaam en heel open, iedereen mag zijn eigen ontwikkeling doormaken en de preek is mooi’. Elsbeth is heel erg enthousiast over de stap die ze heeft gezet. Zij komt uit een predikantengezin, studeerde een tijdje theologie, ging naar de Oude Kerk in Amsterdam en vervolgens tien jaar naar de hervormden in Naarden. ‘Vroeger ben ik wel eens hier aangewaaid’, zegt ze, ‘maar ik vond overstappen toch wel een grote stap. Toen ik 50 werd vond ik dat ik die stap toch maar eens moest zetten, drie jaar geleden ben ik vriend geworden. Ik voelde me meteen enorm thuis en ben ondertussen ronduit trots op deze gemeente. Dit jaar ben ik ook lid geworden.’ Reinout Koning kent een iets andere aanvliegroute. Als kind van 10 jaar ging hij al mee naar de evangelische kerk. In dat frame is hij opgegroeid. Als volwassene woonde en werkte hij lange tijd in het buitenland. ‘Daar vond ik de ruimte om de benauwende, sturende, stellige manier van geloven uit mijn jeugd los te laten’, zegt hij. ‘Toen ik in 1995 terug kwam in Nederland, heb ik wel weer een tijd in evangelische kringen verkeerd, maar dat begon al snel weer te jeuken. Ik woonde al tien jaar in Bussum toen mijn vrouw en ik eens in deze kerk binnen liepen. Het was liefde op het eerste gezicht. De openheid, de ruimte om zelf invulling te geven aan je geloof en aan de verhalen uit de bijbel, heerlijk. Ik was al lange tijd actief, maar gewoon als belangstellend geregistreerd. Vier jaar geleden ben ik formeel vriend geworden.’

Belangstelling voor elkaar
Wat troffen jullie aan bij binnenkomst? ‘Ik had nog geen stap over de drempel gezet of iemand riep me toe: ‘o, jou moest ik net hebben, jij bent dat nieuwe gezicht’, zegt Louise. ‘Typerend voor de openheid en de echte belangstelling die mensen hier voor elkaar hebben. Bij de PKN was het veel anoniemer’. Elsbeth: ‘warmte, kritische en fijngevoelige mensen, contact met andere generaties, tijd voor elkaar en echte verbondenheid’. ‘Inderdaad, een levendige bedoening en een betrokken gemeenschap’, vult Reinout aan, ‘met oog voor elkaar’.  Vinden ze het niet vervelend dat veel gemeenteleden veel ouder zijn dan zij? ‘Nee hoor’, roept Louise, ‘de ene oudere is de andere niet. Het gaat er om of je jong van geest bent en dat zijn veel mensen hier. Ze zitten minder in dichtgetimmerde hokjes dan ik wel ben tegengekomen.’ Elsbeth benadrukt de waarde van verbondenheid in de gemeente: ‘wij mogen dan wel jonger zijn, maar mijn generatie leeft in een geïndividualiseerde wereld waarin we langs elkaar heen racen. Een plek van verbinding waar vriendschappen kunnen ontstaan is  heel waardevol. Leeftijd heeft daar niks mee te maken.’

Vernieuwing ruimte geven
Sociaal gezien zijn mijn gesprekspartners soepel opgenomen in de gemeente. Hoe zit dat met de inhoudelijke koers en de liturgie? Helemaal tevreden? Alle drie zijn ze gehecht aan een goede preek. ‘Daardoor word ik bepaald bij andere dingen in het leven’, zegt Louise. ’Er wordt me een perspectief aangereikt waar ik mee verder kan, het ontroert me en geeft me hoop.’ ‘Zeker als de woorden van de liederen mooi aansluiten, dan valt alles op zijn plaats’, vult Reinout aan. ‘In het dagelijkse leven komt er veel te veel informatie op me af. Door preek en liederen krijg ik in kort bestek de boodschap uit de Bijbel, datgene waar het in het leven om draait, aangereikt’. Friso maakt het bruggetje naar de noodzakelijke vernieuwing. ‘Natuurlijk bestaat ook bij ons behoefte om het vertrouwde te behouden, maar mensen willen over het algemeen wel nieuwe initiatieven de ruimte geven. Ik hecht aan de elementen woord, muziek, stilte en beeld. Die willen we blijven aanbieden, maar (ook) op een ander moment in de week. Mensen onder de 60 trek je niet makkelijk meer met een dienst op zondagochtend..’

Koningskamer
Het paradepaardje in Naarden-Bussum is de Koningkamer, waaronder de koningslezingen, de koningspreken en het initiatief Adempauze vallen. In de koningslezingen komen grote namen, BN’ers soms, een lezing houden over een maatschappelijk onderwerp. Binnenkort komen Jacco Eltingh en Bas Heijne spreken en gaat Ursul de Geer zijn nieuwe voorstelling spelen. Die grote namen worden ook gecharterd voor het houden van een ‘preek van de leek’ op zondagmorgen. Tamara Benimah was er onlangs, binnenkort komen Sanne Wallis de Vries en Alexander Rinnooy Kan de preekstoel beklimmen. Adempauze is een maandelijks bezinningsmoment in de hectiek van het bestaan. Stilte, muziek, een gedicht, een tekst en enkele gedachten over thema’s zijn er vast onderdeel van. ‘Die lezingen bestonden al’, zegt Reinout, ‘maar zijn pas echt een succes geworden toen Annegien Ochtman-de Boer haar schouders er onder ging zetten. Bekende namen en een professionele PR hebben het tot een succes gemaakt. De kerk zit bijna altijd vol, we trekken meer dan 160 mensen. Andere gezichten dan die ik zondag in de dienst zie. Annegien is met het werk gestopt nu. We organiseren dat nu met een commissie van acht mensen.’  Elsbeth ervaart dat er in de omgeving een enorme behoefte is aan verdieping en bezinning. ‘Overconsumptie, de anonimiteit en de gehaastheid van het bestaan zijn een thema onder vijftigers’, zegt ze. ’Bezoekers bij de lezingen bestoken mij met vragen. Ook Adempauze trekt gemiddeld 30-35 mensen (en soms wel 60) die op zondag niet in de kerk zitten. Ik ben er zeker van dat de Gooise velden wit zijn om te oogsten’.

Oogsten
Dat oogsten mag Claartje Kruijff gaan doen. Zij is per 1 november aangesteld als vernieuwingspredikant in Naarden-Bussum. De mensen aan tafel zijn terughoudend om daar al te veel over te zeggen. ‘Claartje mag haar werk zelf vorm gaan geven’, zegt Friso, ‘er ligt niet een plan vanuit de gemeente of de kerkenraad. Op het moment dat wij hier zitten is ze nog niet eens begonnen.  Natuurlijk hebben wij ideeën, maar eerst moet zij haar eigen plannen maken. Pas daarna volgt overleg en samenspraak met ons. De aansturing van de vernieuwingspredikanten gebeurt bovendien mede vanuit het landelijk bureau in Utrecht. Het moet dus echt een joint effort worden.’ ‘Maar we zijn vol in support’, zegt Reinout. ‘Een geschenk’, noemt Elsbeth het, ‘dat moet je toch aannemen? Het kan hier, ik ben ervan overtuigd dat er nog maar een klein duwtje nodig is om meer mensen bij onze gemeenschap te betrekken’. ‘We blijven overigens wel gewoon kerk’, besluit Friso het gesprek. ’Ik benadruk altijd dat de bijbel onze grondslag blijft en dat diaconie daarbij hoort.’

Michel Peters
Projectmedewerker landelijk bureau Remonstranten