Wat ons bindt, is onze eigenheid

Op 11 november 2018 vieren de Remonstranten en de Grote Kerkgemeente uit Dordrecht een bijzondere gezamenlijke dienst met als thema ‘Vrijheid en verdraagzaamheid’. Niet voor niets vindt deze dienst in Dordrecht plaats: de plek waar vierhonderd jaar geleden de Dordtse synode werd geopend. Jan Klijnsma en Paul Wansink, predikanten van respectievelijk de Remonstranten Dordrecht en de Grote Kerkgemeente Dordrecht (PKN) vertellen wat hen drijft en vooral wat hen bindt: eigenheid en hun maatschappelijke opdracht.

Geen vanzelfsprekende antwoorden
Het gesprek krijgt een vliegende start. De toenemende polarisatie en maatschappelijke vraagstukken liggen nog voor de koffie is ingeschonken op tafel. Geloven is een werkwoord, vinden ze. De kerken moeten zich met maatschappelijke daden zichtbaar maken en hun verantwoordelijkheid nemen. Maar hoe zat het dan vierhonderd jaar geleden? Waarom nu zo eensgezind?

Jan: ‘Het is veel wezenlijker om te zoeken naar de punten waarop je elkaar raakt dan wat je scheidt.’ Paul sluit naadloos aan: ‘De kerk moet het binaire denken doorbreken. Een zwart-wit wereldbeeld schiet op belangrijke levensgebieden tekort. Wij zoeken de nuance.’

Jan knikt: ‘Onze insteek overstijgt barrières. Als we zoeken, dán vinden we elkaar. Daarom kunnen we prima samen een dienst vieren. Onze beide kerken willen geen vanzelfsprekende antwoorden geven op schrijnende maatschappelijke vraagstukken.’

Een bijzondere dienst
‘Op 11 november laten we zien dát we er zijn en hoe we er zijn. Als hoofdrolspelers in het oude conflict tonen we dat we waardevolle elementen delen,’ vertellen de predikanten gedreven. Jan: ‘Onze broederschap is klein (5.000 personen). We hoeven niet in elkaar op te gaan: juist in contact met elkaar kun je je identiteit wederzijds bevestigen en samen groeien.’

Paul: ‘Onze dienst wordt enerzijds business as usual, anderzijds tonen we onze diversiteit en verscheidenheid. We waarderen elkaars eigenheid. Onze verschillen hoeven niet tot conflicten te leiden.’

Waarom vrijheid en verdraagzaamheid?
Jan: ‘Vrijheid was ten tijde van de Dordtse synode (en later tijdens de Verlichting) al een belangrijk thema. De uitkomst toen was dat we zo vrij niet waren.’

Paul: ‘Jan en ik dragen verdraagzaamheid uit door samen op de kansel te staan. Tolerantie is zo’n beetje in Nederland uitgevonden. Al in de 16^e eeuw zette Coornhert daar principieel op in.’ Lachend: ‘Arminius kwam destijds door zijn verderfelijke  geschriften tot zijn rekkelijke inzichten.’

Pro- of contraremonstrant?
Paul: ‘Ik waardeer de remonstrantse traditie, zeker als je kijkt hoe Arminius Christus in zijn theologie centraal stelde. Tegelijkertijd sluit ik me aan bij de synode, dat wij als mens in afhankelijkheid van God bestaan. Die kerkelijke traditie draagt mij. Eigen reflectie is prima, maar die vaste elementen geven ook orde. Zo is de geloofsbelijdenis voor mij geen lippendienst: je staat daarmee in een traditie.’

Jan: ‘Voor ik bij de Remonstranten als predikant een thuis vond, was ik leraar. Naast de theologie vind ik de mensontwikkeling erg belangrijk. Mensen moeten eerst ervaringen opdoen om te kunnen ontwikkelen. In die ontwikkeling kun je elkaar zoeken én vinden. Tolerantie hoort daarbij. Binnen de Remonstrantse Broederschap mag iedereen op zijn eigen eigenwijze wijze invulling en inhoud geven aan de dienst. Er is ruimte zonder oordeel. Dat vind ik zó mooi.’ Dus toch verschillen? De opsomming blijft klein. ‘Wat ons bindt, is onze eigenheid,’ concluderen ze.

Terug in de tijd
Voorafgaand aan de dienst gaan een aantal kerkgangers in 17^e eeuwse kleding even terug in de tijd. Wat hadden de predikanten graag gezegd tegen de toenmalige kemphanen?

Jan tegen de contraremonstranten:  ‘Luister naar elkaar. Je kunt jezelf als mens samen ontwikkelen.’ Paul is benieuwd hoe het was gegaan als de Remonstranten hadden doorgepakt: ‘Grijp je kans om jullie vijf punten écht te bediscussiëren.’

Meer dan welkom
Alle remonstranten zijn van harte welkom om de dienst bij te wonen. Jan: ‘Het wordt een geweldig moment van eenheid en saamhorigheid.’ Paul knikt: ‘eigenlijk sta je toch met je mond vol tanden als je beseft dat deze scheiding vier eeuwen heeft geduurd? Ik vind het ontroerend om de gebeurtenissen juist op deze plek samen te erkennen.’
Valt er dan iets te repareren? ‘Dat is niet wat de Remonstranten vragen,’ zegt Jan. ‘Er is wel behoefte aan erkenning van ons streven om te laten zien dat het ook anders kan. Het is veel zinvoller om te kijken hoe je verder gaat.’ ‘Daarbij mag je elkaar zeker bevragen op de onderlinge verschillen,‘ vindt Paul, ‘want met smakeloze compromissen komen we niet verder.’

Op 11 november 2018 om 10 uur klimmen de Remonstranten na vierhonderd  jaar weer op de Dordtse kade om zich met zoveel mogelijk naar de Grote Kerk, Lange Geldersekade 2, te begeven. De dienst begint om 11.00. Aansluitend is er lunch en een middagprogramma met een 17^e eeuws concert (De Witt Consort) en museumbezoek. Zie ook:  dordrecht.remonstranten.nl. Wilt u erbij zijn? Welkom! Graag een berichtje naar projecten@remonstrant.nl.

Karin de Roos