Hobbels op weg naar het Beloofde Land

Op 9 maart bracht bisschop Rusudan Gotsiridze van de Evangelische Baptistenkerk uit Georgië een bezoek aan het landelijk bureau Remonstranten in Utrecht. Niet een voor de hand liggend contact wellicht, maar zij was in Nederland en volgens remonstrant Caecilia van Peski mochten we ‘een van de meest progressieve denkers van Georgië’ niet missen.

In 1918 werd Georgië onafhankelijk, maar dat duurde slechts tot 1921 toen het Sovjetleger binnen viel. Onder Stalin werden alle religieuze instituten gesloten en de leiders verbannen. ‘Stalin onderschatte echter de kracht van vrouwen die actief bleven in gebedsgroepen’, zegt de bisschop. ‘Ik ben trots op mijn betovergrootmoeder Melania die niet kon lezen en schrijven, maar zich als baptist liet dopen en de ondergrondse kerk in stand hield.  Als vierde generatie gelovige ging ik theologie studeren en werd ik in 2002 tot priester gewijd’.
In 2008 werd ze tot bisschop gekozen, de eerste vrouwelijke bisschop van haar land. De dominante orthodoxe kerk, waarvan 85 procent van de gelovigen lid is, verzette zich tegen deze benoeming. Een vrouw als bisschop, dat was ongekend. Maar de vijfduizend baptisten in het land steunden haar. Door hun status als minderheidskerk kunnen de Baptisten zelfstandig en zonder politieke druk opereren. Voortdurend moet de bisschop echter aanvallen en zelfs doodsbedreigingen verduren.

Geschenk van God
Dat heeft alles te maken met haar progressieve standpunten, bijvoorbeeld haar steun voor LHBT’ers. Ze verwijst naar 17 mei 2013 toen er een vreedzame demonstratie van LHBT‘ers werd gehouden in de hoofdstad Tblisi. ‘Google maar’, zegt ze, ‘dan zie je gruwelijke beelden van orthodoxe priesters die veertigduizend van hun gelovigen aanvuren om de vijftig demonstranten te lijf te gaan. Als de politie hen niet in busjes had meegenomen, dan waren er doden gevallen. Rusland en de Orthodoxe Kerk in Georgië spelen (sinds 2012) onder één conservatief hoedje. Poetin gebruikt de kerk in zijn strijd tegen alles wat in zijn ogen verderfelijke invloeden uit het Westen zijn. Niemand werd gestraft voor deze aanvallen. De Orthodoxe Kerk in Georgië gaf een verklaring uit dat ze ‘tegen geweld zijn, maar ook tegen homopropaganda’. De Baptisten stonden als enige op een ‘en-en’ standpunt: wij zijn tegen geweld én wij menen dat verschillen in seksuele identiteit en oriëntatie een geschenk van God zijn. De aartsbisschop van mijn kerk trad af vanwege dit standpunt, maar de meerderheid van de gelovigen in mijn kerk steunde mij’.

Ook in het contact met andere religies neemt de kerk van bisschop Gotsiridze een vooruitstrevende plaats in. Georgiërs en Tsjetsjenen zijn als buren altijd water en vuur geweest. Tijdens de Tsjetsjeense oorlog in 1999 kwamen er (islamitische) vluchtelingen het land binnen. Ze leefden in erbarmelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen. De bisschop riep toen haar achterban op om die mensen te gaan helpen en hen bij hen thuis uit te nodigen. ‘En zowaar, het bleken gewone mensen, net als wij’, zegt de bisschop. Dat was het startschot voor een interreligieuze openheid die in het land ongekend was.

Powerplay
Sinds 2016 verzet zij zich tegen de blasfemiewet in haar land. Dat lijkt niet helemaal voor de hand te liggen, maar de bisschop is duidelijk: ‘natuurlijk ben ik niet voor het lasteren van Gods naam, maar deze wet gaat daar helemaal niet over. Er zijn voldoende wetten om religies tegen agressie te beschermen, maar die worden niet toegepast. Er kraaide geen haan naar toen gelovigen in 2014 een varkenskop vastmaakten aan de deur van een islamitische school. Hoe moeten we dat dan zien? Deze wet heeft een zuiver politiek doel. Hij is alleen bedoeld om de dominantie van de Orthodoxe Kerk te beschermen. Met deze wet in  de hand kunnen rechters iedereen die zich verzet tegen de Orthodoxe Kerk de mond snoeren: van journalisten die corruptie en misstanden in de kerk onderzoeken tot vrouwelijke geestelijken, zoals ik. Tot nu toe is ons verzet gelukkig vruchtbaar gebleken.’

‘Tot 1991, de val van de Sovjet-Unie, waren we als kerk vooral bezig te overleven’, zegt de bisschop. ‘Maar sindsdien hebben we ons theologisch kunnen ontwikkelen en is de kerk een nieuwe, progressieve koers gaan varen, waarbij we opkomen voor onderdrukte groepen,  zoals vrouwen en homo’s. Helaas hebben we niet alle gelovigen op die weg mee kunnen nemen. In 2019 heeft zich in mijn kerk een splitsing voorgedaan. Een oudere garde is afgehaakt, we zijn als open kerk doorgegaan. En ook de Europese en wereldwijde koepels van Baptisten hebben ons lidmaatschap opgeschort vanwege ons homostandpunt. Wij gaan door met het deel van mijn kerk dat wil strijden voor gendergelijkheid en voor interreligieuze samenwerking. Dat zijn voornamelijk jongeren die mentaal niet meer vast zitten in het Sovjetdenken. Ik ben nog een product van de Sovjetgeneratie, maar zij zijn een vrije generatie die Egypte verlaten heeft en op weg is naar het Beloofde Land. Hen wil ik steunen op hun weg.’

Michel Peters