Bevrijd verdriet

Getroffen door het intense verdriet van de ander, gingen Inez Lips en Cobi Klappe op zoek naar de achtergronden van troost. Het resultaat is het boek ‘Troost die ertoe doet’ met meer dan veertig verhalen waarin mensen getuigen van hun persoonlijke ervaringen met verdriet, verlies en rouwverwerking en van datgene wat hun daarbij bemoediging gaf. Ook Christa Anbeek komt aan het woord. Michel Peters sprak de twee auteurs over hun project.

Waarom wilden jullie dit boek schrijven? Wat hebben jullie persoonlijk met het onderwerp?
Inez: ‘Ik zelf heb een haat-liefdeverhouding met troost vanuit een basisgevoel: ik kan dat niet. Ik heb dierbare mensen in de kou laten staan omdat ik ervoor wegvluchtte. Noem het angst voor de ellende van de ander. Na mijn pensioen werd het tijd om het beest in de bek te kijken…’
Cobi: ‘Ik wilde graag meedoen met dit project. Kort na ons huwelijk bleek mijn man een chronische ziekte te hebben, hij is manisch-depressief. Ook op dit moment is hij opgenomen. Dan is het zo wezenlijk dat onze kinderen, familie en vrienden om je heen staan en troost geven. Ik heb het gevoel ‘gedragen’ te worden. Iemand zei: troost is de verzachting van pijn en verdriet die onvermijdbaar zijn, dat vond ik mooi samengevat.’

Wat is troost eigenlijk?
Inez: ‘Troost is denk ik een middel om ons met tegenstelling tussen de imperfecte en soms ellendige werkelijkheid en het beeld van het perfecte leven en het verlangen daarnaar te verzoenen. De natuur heeft dat al in ons ingebouwd via oxytocine, het knuffelhormoon: via dit hormoon kunnen we, meeleven en ons inleven in elkaar, verdriet delen, elkaar helpen en bemoedigen. Dat verlicht de pijn en maakt het minder.  Ook andere zaken helpen die brug te slaan met name waarin je schoonheid ervaart: natuur, muziek etc.. Zeker ook religie en spiritualiteit. En wat denk je van je eigen wilskracht. Je troost ook jezelf. Christianne oog in oog met de dood zegt: ‘Deze vrede met mijn leven zoals het is, ervaar ik als een geschenk van de dood’. Uiteindelijk is troost een mediator die zijn best doet om de extremen die wij mensen in het leven ervaren te verzoenen.’

Waarom is troost belangrijk bij de verwerking van verlies en verdriet? Hoe werkt dat dan?
Cobi: ‘Wat ik uit de verhalen geleerd heb, is dat mensen zich vaak afgesneden voelen van het leven, als hen een onbevattelijk lijden overkomt. Er is eerst zoveel verdriet. Troost kan helpen de verbinding met het leven weer te herstellen. Hoe dat werkt, dat is voor iedereen weer anders. Christa liep toen zij nog veel verdriet had hardlooprondjes in haar buurt en werd toch getroffen door de kleur en de geur van de bloemen uit de tuintjes waar zij langs liep. Op den duur kon zij het leven weer omarmen. Marjolijn ondervond ook enorm verdriet door het verlies van haar man. Twee jaar na zijn overlijden beschrijft zij dat ultieme troost een kwestie van ‘én-én’ is. Namelijk de herinnering koesteren aan het mooie, liefdevolle wat geweest is, én toch de veerkracht hebben om weer een nieuw stuk leven te beginnen en daar alles uit te halen.’

Welke kenmerken heeft troost ‘die ertoe doet’?
Cobi: ‘De filosoof Epictetus heeft gezegd dat wij één mond hebben en twee ogen en twee oren. Wij denken dat die metafoor duidelijk maakt, dat gewoon luisteren, aanwezig zijn, geduld hebben, heel wezenlijk zijn en tegelijk in deze tijd ook zo moeilijk. Feikje vertelde dat een vriendin van haar ook na maanden nog iedere week kwam om samen het haar en de hond naar het graf van haar overleden zoon te wandelen. Elke week kon zij haar verdriet weer bij haar kwijt, de trouw van het komen en het luisterend oor van die vriendin heeft haar zo geholpen. Vooral niet sussen, geen clichés naar voren brengen, geen oplossingen aanreiken. Het is mooi als de troost erop gericht is de treurende mens weer bij het leven te betrekken, help degene weer onder de mensen te komen, deel te nemen aan activiteiten die structuur en aangenaam gezelschap bieden.’

Wat hopen jullie te bereiken met dit boek?
Inez: ‘Ik heb geleerd om niet bang te zijn en dicht bij mezelf te blijven. Doe wat in je opkomt, waar jij goed in bent. Ik kan bijvoorbeeld goed luisteren en vragen stellen. Het gaat er niet om wat je doet, maar dat je iets doet vanuit je hart. Met dit boek willen we de geïnterviewden ook hun verhaal teruggeven, voor een aantal van hen is het een afsluiting van een periode. En hopelijk hebben lezers er veel aan natuurlijk.’

Cobi: ‘Ik vind ons boek een hoopvol boek. Als mijzelf het ergste zou overkomen, zal ik troost putten uit de verhalen in ons boek. Je staat niet alleen. Het lotgenotencontact spreekt mij erg aan. Verdriet is in ieder huis en van alle tijden. Het is iets dat de mens altijd met zich meedraagt en vaak bepaalt hoe hij of zij in het leven staat. Wij mensen zijn over het algemeen nogal geneigd te oordelen, maar als je weet hoe beschadigd iemand kan zijn door wat hij meegemaakt heeft, zouden we vaker het oordelen achterwege moeten laten.’

Inez Lips en Cobi Klappe, ‘Troost die ertoe doet. Verhalen over veerkracht bij verlies en verdriet’. Damon, 2020. Prijs: 24,90. ISBN 978 94 6340 269 9. Van ieder verkocht exemplaar gaat 1 euro naar het Lilianefonds.