Harmonie van kleuren, stippen en strepen. Interview met Mark van Praagh

In de Indische buurt in Amsterdam heeft beeldend kunstenaar Mark van Praagh zijn atelier, tevens expositieruimte. We spreken daar met elkaar over schoonheid en troost. We beginnen bij de gevolgen van ‘corona’ en hoe de maatregelen hem als kunstenaar hebben geraakt.

Stilte in de stad

‘Het is dubbel. Net na de lockdown was het werkelijk prachtig om langs de Amsterdamse grachten te wandelen. De stilte, de schoonheid: het was geweldig. Normaal zou ik niet op een gracht gaan werken. Ik houd er niet van als er mensen om mij heen lopen of staan als ik aan het werk ben. Nu kon ik een schilderij maken van een stille gracht.

Aan de andere kant: er gingen vier exposities van mijn werk niet door. De lessen op scholen werden ook stopgezet. Dan mis je inkomsten. Gelukkig kon ik het seizoen van mijn cursussen voor amateur- en semiprofessionele kunstenaars digitaal afmaken en heb ik ook een kleine financiële buffer. Maar als je niet weet hoe lang de situatie gaat duren, geeft dat veel onrust. Tegelijkertijd geeft het een stimulans om creatief na te denken over nieuwe vormen en mogelijkheden.’

Stilte in de natuur

‘Kunst kan van alles doen met mensen: verwarren, schokken, opschudden en ja, ook troosten. Ik ervaar dat laatste bijvoorbeeld als ik een portret in opdracht heb geschilderd. De reacties op zo’n portret, zeker als de geportretteerde is overleden, zijn emotioneel. Blijkbaar raak je als kunstenaar iets aan en laat je meer zien dan de buitenkant van iemand.

Ik werk veel buiten in de natuur, vaak in een heel stil gebied in Frankrijk waar mijn zus een huis heeft. Daar ervaar ik intens de schoonheid en troost van de schepping. Dat klinkt pathetisch, maar het werkt echt troostend voor mij, zeker als je weet hebt van en geraakt bent door vreselijke dingen die in de wereld gebeuren. Vredige harmonie in de kunst vind ik troostend. Dat probeer ik in mijn schilderijen vanuit de stilte in Frankrijk te verbeelden: een harmonie van kleuren, stippen en strepen.’

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Ritme

‘Wat mij veel directer troost biedt dan beeldende kunst, is muziek. Ik zet vaak minimal music of klassieke muziek op. Het toppunt van schoonheid is voor mij het ‘Pater Noster’ van Pēteris Vasks. ‘When I am laid in earth’ van Henry Purcell staat ook hoog op mijn lijst. Het ritme en het meditatieve karakter van de muziek geven mij rust en ruimte om na te denken. In mijn kalligrafisch werk komt dat ritmische terug. De tekens die ik op lange stroken dunne stof schilder ontstaan door zich herhalende en ritmische bewegingen van mijn penseel. Als ik het penseel iets te lang op de stof druk, loopt de verf meteen uit. Ik moet dus steeds doorgaan alsof een ritme mij dicteert.’

Vlot

Je maakt ook kunst die voortkomt uit jouw betrokkenheid bij actuele maatschappelijke kwesties. Is kunst voor jou ook een middel om wat jij belangrijk vindt uit te dragen?

‘Nee, ik ben geen missionaris. Ik maak wat ik wil of moet maken. Maar als een werk van mij vervolgens een herkenbare boodschap overbrengt, is dat natuurlijk prima. Ik ben vrijwilliger geweest in een klein vluchtelingenkamp op Lesbos. Je moet dan geld inbrengen en activiteiten doen met kinderen. Zo raakte ik direct betrokken en als vanzelf vertaalt zich dat in wat je maakt. Tijdens het maakproces ben ik niet bezig met de vraag hoe het al dan niet uitwerkt.

Ik maak veel kunstwerken van drijfhout dat ik langs Griekse stranden jut. Zo begon ik aan een soort vlot. Ik bedacht dat vluchtelingen zich aan drijfhout vastklampen in de zee en dat ze zo aanspoelen of niet natuurlijk. Velen verdrinken op zee. Langzamerhand werd het vlot een monument voor al die naamloze verdronken vluchtelingen. Ik begon niet met het idee van een monument, maar dat werd het wel.’

Iets doen

‘’Ik doe zo niks’, denk ik vaak bij brandende kwesties. Als de wereld letterlijk in brand staat, zoals bij de enorme bosbranden in Australië. Of als er vlammende protesten zijn vanuit de Black Lives Matter (BLM) beweging. Als ik iets maak, hoop ik natuurlijk dat mensen het mooi vinden. De lino die ik maakte tijdens de bosbranden is mooi gemaakt, maar het is tegelijkertijd van een vernietigende schoonheid. Zo ben ik zelf bezig met het thema ‘droogte’, al is het onbewust, tijdens het maakproces. Hoe het vervolgens uitwerkt bij anderen die ernaar kijken, weet ik niet.”

‘Ik begon aan een portret van een zwarte vrouw, omdat ik een serie portretten aan het maken was toen de BLM beweging op gang kwam. Ik realiseerde me hoe wit ik denk en leef, al woon ik in een multiculturele wijk in Amsterdam. Kunst die uitsluit kan nooit mooi, nooit schoon zijn. Maar uitsluiten gaat bijna vanzelf. Als je durft te denken dat je zelf ook discrimineert, heb je kans dat je ten goede verandert. Vooroordelen weghouden uit gesprekken, is lastig, maar je bewust zijn ervan is een begin.’

Ineke Ludikhuize