Uitzoomen, interview met Marjolein van Heemstra

Uitzoomen, interview met Marjolein van Heemstra

Foto: Allard Willemse

In september verschijnt de derde dichtbundel van Marjolijn van Heemstra. De uitgever kondigde het boek als volgt aan: ‘In deze razendsnelle, paniekerige tijd zoomt Van Heemstra uit op zoek naar nieuwe perspectieven, naar traagheid en troost’. In veel van de gedichten speelt de vergankelijkheid een grote rol. Hoe verhoudt de gejaagdheid van ons alledaagse bestaan zich tot een besef van kleinheid in de onmetelijkheid van tijd en ruimte? Reden voor Tjaard Barnard om met haar in gesprek te gaan over enkele van haar gedichten.

Gouden eeuw

[…] Terug naar de Theems waar jij doorliep en mij achterliet in de vreselijke lichtval van een spoorwegovergang. Ik tuurde verbijsterd stroomopwaarts, waar jij in de drukte verdween. In het hotel kwamen we weer samen, oreerde ik de hele nacht over universele weet-ik-veel, […]

Het heden van een lichaam en hoe weinig dat te maken heeft met de eeuwen en de schepen die het hebben afgezet. Ik zei: ‘Ik zie de verschillen niet’. Jij zei: ‘precies’. […]

‘Het gedicht heb ik net gemaakt, maar het speelt 17 jaar geleden. Mijn toenmalige vriendje was een Surinaamse jongen. De gesprekken die we destijds hadden over afkomst en de koloniale geschiedenis liepen vaak spaak. Toen hadden we nog niet de taal die er nu wordt gebruikt, termen als wit privilege of witte fragiliteit hoorde je niet en dus wist je niet goed hoe je erover moest praten. Hoe je het moest labelen. Ik hoop dat er nu een nieuwe dynamiek ontstaat, dat we woorden kunnen geven aan de pijnpunten en betere gesprekken kunnen voeren. In het gedicht kan ik nu benoemen, wat toen nog niet helder was. Dat is deels omdat de discussie nu volop aan de gang is en ik beter zicht heb op wat er speelt maar het helpt ook dat er tijd overheen is gegaan. Door uit te zoomen wordt alles duidelijker. Ik geloof dat geschiedenis zich vaak herhaalt, zowel positief als negatief. Wat onbesproken blijft, blijft maar terugkomen. Excuses kunnen heel zinvol zijn. Ik geloof dat je op de een of andere manier met terugwerkende kracht iets kunt herstellen.’

Collageen

Het opdrogen van mijn lach, mijn frons, de vorm waarin ik jarenlang
mijn mond heb geplooid om te doen alsof hij voller was.

Er is nog vet om in te schuilen, restjes elastiek en jeugd, gladde, anonieme huid,
maar ook daar schemer ik langzaam doorheen.

[…]

Nog een troost: de wereld bestaat niet uit dingen maar uit gebeurtenissen, reizend
naar ons brein waar ze begin en einde krijgen.

Alles is beweging, er is geen verjaren, alleen maar gebeuren.

 

‘Vanaf je dertigste zie je je lichaam veranderen. Je wordt ouder. Als je jong bent, kun je niet voorstellen dat dit je gebeurt. Je gezicht laat meer en meer zien wie je bent. Je fronsen tonen hoe je altijd kijkt. Je gezicht wordt onontkoombaar een open boek. Vroeger was het misschien gemakkelijker om ouder te worden. Maar nu is je gezicht een soort reclamebord geworden, denk aan de selfies op Insta. Als ik een plaatje van een mooi boek plaats krijg ik 70 likes. Bij een foto van mijzelf 300. En de wereld is hier behoorlijk seksistisch in; vrouwengezichten moeten vooral jong en mooi zijn. Ik merk om me heen dat vrouwen van mijn leeftijd zich afvragen: hoe lang moet ik nog op een podium staan, de aandacht op mezelf vestigen? In dit gedicht wil ik afstand nemen van de cultuur van de selfies, die in elk geval relativeren. Voor mij is uitzoomen een troost, het proces van de tijd van een afstand bekijken, af en toe even in eeuwen en millennia.  Uiteindelijk zijn wij maar een heel kleine kosmische flits. Ja, ons leven is groots en belangrijk, maar tegelijkertijd stellen wij  – met onze rimpels en ijdelheid – bijzonder weinig voor in het licht van de eeuwigheid. Die relativering is een troost.’


Dadelpsalm

Er is een uitgestorven palm ontkiemd, het zou zomaar
het begin van een psalm kunnen zijn, Romeinse korrels,
verdroogd in Jezus’ dagen, liepen uit op een zachtgroen
wonder. Het zaadje ontwaakte in een goddeloos lab. 

Alles op zijn tijd –  geldt dat ook voor kiemen, wat schiet
er omhoog uit de bevende tak, een mogelijkheid uit
Galilea, de ijzertijd nog vers in de vezels, armen vol
dagverse dadels, tweeduizend jaar over datum.

 

‘Dit gedicht heb ik geschreven naar aanleiding van een krantenbericht over een tweeduizend jaar oud zaadje dat kort geleden ontkiemde. Ik vond dat een interessant gegeven. Iets kan opeens ontspruiten als nieuw, terwijl het er altijd al was. Hoe is dat bijvoorbeeld wanneer bij IVF een bevruchte eicel ingevroren is en (veel?) later wordt gebruikt? Is er een moment voor dingen in de tijd? Of kan iets ouds zich als nieuw openbaren? En ja, dat kun je ook theologisch opvatten :)’

[…]
Ik hoorde ooit een Joodse mythe over vaten vol licht die op een dag in scherven braken
en die scherven werden letters, zachte schemerlampen die de scheuren willen dichten.
Elk woord is dan een samenkomst van hunkerende splinters,
elk verhaal verzet tegen het totaal dat brak,
elk lied een daad van reparatie, heimwee naar het vat.
We verlangen omdat we gebarsten zijn. De hoop zit in de barst.
[…]

 

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

 

‘Hier sluit ik aan bij een Joodse mythe over een vat vol licht dat breekt. En uit de scherven licht ontstaan het leven en de taal. Al die scherven willen weer samenkomen en dus is elke ontmoeting tussen scherven (planten, dieren, mensen, woorden) een verlangen van licht naar nog meer licht. Uit de gebrokenheid ontstaat het verlangen naar eenheid en daar komt veel goeds en moois uit voort. Dingen hoeven niet heel te zijn. Juist in het niet weglopen van de gebrokenheid zit de oplossing, want daar ontstaat de zoektocht naar eenheid, naar de ander. Misschien zegt mijn fascinatie met deze mythe veel over mijzelf, ik ben altijd druk bezig om dingen bij elkaar te krijgen.’

‘In NRC schreef ik een paar jaar geleden over geluk. Geluk is niet iets wat je zelf maakt. We zitten in een wereld, waarin geluk te veel centraal staat. Persoonlijk geluk, is dat de weg? Geluk wordt als een keuze neergezet. Maar wat betekent dat, als het je niet lukt een leuke partner te vinden, als je geen kinderen kunt krijgen? Geluk wordt overschat. Er waren ook tijden, waarin andere waarden centraal stonden. Romantische perioden waarin melancholie centraal stond of religieus verlangen.

Ik ben bijna veertig nu en ik zie hoe onbarmhartig het nastreven van geluk is. Misschien moet je niet streven naar je eigen geluk, maar naar dat van de mensen om je heen.

Ik merk zelf, dat ik steeds meer uitzoom, probeer afstand te nemen van de dingen. Niet meer het gejaagde gevoel dat ik nu allerlei resultaat moet bereiken, acuut, de wereld moet veranderen. In mijn voorstelling de stadsastronaut beschouw ik de wereld en ons leven vanuit de ruimte. Natuurlijk: dat is dan weer mijn eigen neiging tot overdrijving, meteen van zo’n grote afstand kijken. Maar het uitzoomen geeft mij ruimte en troost. Het maakt dat ik kan vertragen, afstand kan nemen van dat gevoel van urgentie dat ons steeds maar gevangen voortjaagt. Dat ik dat kan doen, maakt mij een bevoorrecht mens.’

Tjaard Barnard

 

 

Wie is Marjolein van Heemstra?

Marjolijn van Heemstra (1981) is schrijver, dichter, theatermaker, podcastmaker en nog veel meer. Haar werk kenmerkt zich door maatschappelijke betrokkenheid. In haar komen samen een links-activistische opvoeding, een besef van het noblesse oblige en de verbondenheid met de geschiedenis door haar adellijke afkomst via haar vader. Tegelijkertijd kan zij zeer kritisch naar zichzelf kijken en houdt zij daarmee de lezer of de hoorder een spiegel voor. Zij heeft inmiddels enkele dichtbundels, romans, podcasts en toneelvoorstellingen op haar naam staan. Ook schreef zij zeven jaar lang lichtvoetige columns in Trouw. Van huis uit kent zij de Remonstranten via haar remonstrantse moeder.

 

In september verschijnt van Marjolijn van Heemstra de gedichtenbundel ‘Reistijd, bedtijd, ijstijd’ (prijs: 21,99). Voor Remonstranten is een gesigneerd exemplaar rechtstreeks te bestellen bij de uitgever Das Mag. Hiervoor kun je een mailtje sturen naar info@dasmag.nl

 

Zie ook

Column Meiresonne: Ik heb je bij je naam geroepen
31 maart 2020

Column Meiresonne: Ik heb je bij je naam geroepen

Kerkorganist, dat was mijn voorland. Want mijn vader en mijn opa waren dat ook. Maar met één ding was in die voorbestemming geen rekening gehouden. Het ontbrak mij ten enenmale aan muzikaal talent… Lees verder

Korte berichten
22 december 2021

Korte berichten

Remonstrantse Miniaturen Winter én corona, de ideale omstandigheden voor deelname aan deze tweede digitale zoomkring vanuit huis. Doe ook mee aan drie bijeenkomsten over personen die een belangrijke rol hebben.. Lees verder