In Memoriam: Eric Henri Cossee, predikant (1944-2021)

Op zaterdag 18 december overleed Eric Cossee op 77-jarige leeftijd. Hij was een van de meest markante, remonstrantse voorgangers. Gedurende zijn hele leven was hij voluit predikant, het grootste gedeelte van zijn carrière, van 1982-2009, in de Rotterdamse gemeente. Maar daarvoor, daarna en daarnaast diende hij ook een heel aantal kleinere gemeenten: Lisse/Sassenheim, Oude-Wetering, Dordrecht, Waddinxveen, Delft, Zoetermeer en Zevenhuizen. Eric was tot in zijn vezels predikant. Het contact met de mensen stond centraal. Zijn pastoraat (tot vijfhonderd huisbezoeken per jaar!) was het fundament.

Kerkgeschiedenis

Zijn mensenkennis en bewogenheid bij mensen zag je terug in zijn prediking, maar bijvoorbeeld ook in zijn beoefening van de kerkgeschiedenis. Vanaf zijn studententijd had dat vak zijn grote liefde. Hij begon als student assistent bij G.J. Hoenderdaal. Een hele reeks publicaties zou het daglicht zien over remonstrantse en aanpalende geloofsgemeenschappen en theologen. Opvallend is hoe het biografische vaak een centrale rol speelt. Niet voor niets promoveerde hij op een biografie van Abraham des Amorie van der Hoeven (1798-1855), predikant in de gemeenten Oude Wetering en Rotterdam en hoogleraar van het Remonstrants Seminarium. Eric was van 1991-2009 bijzonder hoogleraar (vanwege de Zwinglibond) in de geschiedenis van het unitarisme aan de Faculteit Godgeleerdheid in Groningen. In een klein boekje, ‘Aspecten van het unitarisme’, zijn veel, zeer leesbare artikelen, over deze stroming verzameld. Toen hij in 2009 afscheid nam als hoogleraar kreeg hij een Festschrift aangeboden door collega’s, leerlingen en vrienden waarin lieux de mémoire van de vrijzinnigheid werden besproken. Deze bundel bevat ook een levensbeschrijving door Jan Bremmer.

Bovenop gekomen

Een optreden in het programma De Verwondering in 2016 waarin hij werd geïnterviewd door Annemiek Schrijver maakte hem ook bekend buiten vrijzinnige kring. In dit indringende gesprek vertelde Eric heel open over het overlijden van hun oudste zoon Casper: wat dat hem gedaan had en hoe hij er weer enigszins bovenop was gekomen, door telkens een klein stapje te zetten. Zo herwon hij het vertrouwen dat hij nodig had om predikant te kunnen zijn en te blijven. Het gesprek werd besloten door de zegen die hij, op haar verzoek, voor Annemiek Schrijver uitsprak. [Hierbij de qr code De Verwondering plaatsen]

Portret

Toen Eric in 2009 afscheid nam als dienstdoend predikant in Rotterdam kreeg hij een portret aangeboden dat door zijn aangetrouwde neef Poen de Wijs (1948-2014) is geschilderd. Het laat niet alleen drie markante koppen van Eric zien (Poen: ‘iemand heeft niet slechts één gezicht’), maar ook de toren van de Rotterdamse Arminiuskerk die hem zo lief was. De grappen in Rotterdam over de drie-enige Eric die toch hoogleraar unitarisme was geweest, waren niet van de lucht. Ook afgebeeld zijn de verwijzingen naar twee bijbelteksten die hem een leven gedragen hebben: Pred.9: 10: ‘Al wat uw hand vindt om naar uw vermogen te doen, doe dat’. En Rom.14: 5: ‘Ieder zij voor zijn eigen besef ten volle overtuigd’. Deze woorden schetsen zijn tomeloze inzet om te doen wat er te doen was, gecombineerd met de vrijzinnige vrijheid, waarin het eigen geloof, het eigen besef alle ruimte kreeg. Op 24 december vond de rouwdienst plaats in de Arminiuskerk, waarna hij bij zijn zoon begraven werd naast de Hillegondakerk in Hillegersberg. De teksten die toen uitgesproken zijn, zijn te vinden op de website van de Remonstrantse Gemeente Rotterdam.

Tjaard Barnard

Stem die de stilte niet breekt

Als theologanten leerden wij dat de kern van deze studie bestaat uit ‘leren luisteren’. Leren  luisteren naar Schrift en traditie, luisteren ook naar signalen uit wetenschap en samenleving, die uiting geven aan een dieper verstaan van de werkelijkheid. Luisteren naar cultuur en natuur die ook daaraan kunnen bijdragen. Leren luisteren naar wat er in mensen omgaat, in zielzorg en pastoraat. Maar ook: leren luisteren naar eigen ervaringen en bevindingen. En tenslotte: leren luisteren naar de ‘stille stem in ‘t hart’ (Lied 836, vers 5).

Luisteren naar God vraagt wel om de ‘gave des onderscheids’. Of zoals Sytze de Vries het zegt in Lied 283: ‘In de veelheid van geluiden / in het stormen van de tijd , / zoeken wij het zachte suizen / van het woord , dat ons verblijdt’. Hier een directe verwijzing naar 1 Koningen 19:12. Het gaat hier om ‘eine Stimme verschwebendes Schweigens’, zoals de vertaling Buber – Rosenzweig deze passage weergeeft. Deze ‘stem die de stilte niet breekt’ (Huub Oosterhuis) gaf de profeet Elia op het dieptepunt van zijn leven de juiste troost en bemoediging. Als wij willen luisteren naar God gaat het vooral om een bewuster beleven van de stilte.

Eric Cossee, emeritus-predikant
Deze tekst verscheen in het zomernummer 2021 van AdRem