Boekbespreking ‘Otto de Kat, Het uur van de olifant’

Soms wil je over boeken vertellen, die je net gelezen hebt. Of die aan anderen geven. Omdat zij ontroeren; omdat er mensen ter sprake komen waar je je verwant mee voelt; omdat de taal zo tot de verbeelding spreekt, dat je vertrouwen in het leven en de mensen wordt hersteld. Zoiets gebeurde mij bij het lezen van zijn laatste boek van Otto de Kat: ‘Het uur van de olifant’.

Indië

De titel verwijst naar Indië. Naar Atjeh, om precies te zijn; naar de tijd van de Nederlandse koloniale oorlog. De gruwelen daarvan worden sober beschreven, ook het verzet daartegen, in de persoon van een heldhaftige vrouw. In de terugblik van twee vrienden, die beiden gewond hun militaire leven beëindigden en elkaar in een soort van ziekenhuis ontmoetten, komt die oorlog in beeld. Veel later zoeken zij elkaar op, op Texel, waar de één burgemeester is geworden, en de ander op verlof is van zijn werk bij de spoorwegen op Java. De laatste heeft ook nog een ander leven: onder het pseudoniem Wekker heeft hij in een Nederlandse krant verslag gedaan van de gruwelijkheden in Atjeh. Het is een werkelijk bestaande aanklacht geweest, onthullend voor alle betrokkenen, en gevaarlijk voor de schrijver zelf. Weinigen weten wie hij werkelijk was.

Tijdens de weken op Texel komt hun verleden in Atjeh voorzichtig ter sprake, in hun gesprekken, in hun tochten over het eiland. Of wordt dat verleden veel meer opgeroepen door de aanwezigheid van de ander. Niet alleen met elkaar, maar ook met de vrouw van Maxim, de burgemeester. Het gedane onrecht, de misschien gedane mishandelingen, de aanwezigheid bij een misdadig regime, – al datgene dat diep is weggestopt bij de
betrokkene – , dat wordt wakker geroepen en vraagt om doordenking, om doorleving van de eigen rol. Zelfs wordt, in die tijd al, de hulp van een zenuwarts ingeroepen, om enige helderheid en levenskracht terug te brengen in het leven van Maxim. En dat lukt ook, na verloop van tijd.

Vriendschap en liefde

Het ontroerende van dit boek ligt voor mij vooral in de prachtige beschrijving van de rol die voor vriendschap en liefde is weggelegd. Om te lezen hoe in de vriendschap ook de beschadigingen van mensen, ondergane of zelf veroorzaakte, veilig kunnen worden opgeroepen en besproken. Hoe een nieuwe weg naar leven kan worden geopend. Hoe in de liefde ook de vriendschap tussen anderen aanvaard kan worden; hoeveel begrip er dan kan zijn voor wat mensen ooit beschadigd heeft; hoe oprecht er naar een nieuwe toekomst kan worden gezocht. En uiteindelijk ook gerealiseerd. Dat alles wordt schitterend en invoelbaar beschreven. Je wordt aangemoedigd iets vergelijkbaars te realiseren.

Veel vertrouwen wordt in dit boek toegekend aan de openheid van mensen. Niet alleen in de vriendschap en liefde tussen mensen, maar ook in de schrijvende pers. De onthullingen die indertijd zijn gedaan, toen zeer aangevochten of niet gehoord, hebben uiteindelijk een waarheid onthuld die tot gerechtigheid zou moeten leiden. Het blijft open of deze ook is gerealiseerd.

Kortom, een prachtig boek! Om te lezen. Om het aan een ander te schenken.

Severien Bouman
emeritus predikant

Otto de Kat, ‘Het uur van de olifant’. Van Oorschot, januari 2022. Prijs: €22,50.
ISBN 9789028213043