Waarom bleef je niet voor mij?

Annemarieke van der Woude (1963), remonstrants predikant in Oosterbeek, vraagt zich af hoe vrij de keuze van kwetsbare ouderen is om zelf het moment van hun levenseinde te bepalen. Zij geeft het kabinet mee: Spreek niet langer over ‘voltooid leven’, maar over ‘levensmoe’. En, het belangrijkste: investeer in het leven, niet in de dood.

Beste Gert-Jan, Mark, Sigrid en Wopke,

Kennen jullie de documentaire Waarom bleef je niet voor mij? van Milou Gevers? Milou interviewt vier kinderen van wie de vader zelfmoord heeft gepleegd. Tien jaar geleden deed Milou’s moeder hetzelfde. Zij stelt de kinderen de vragen die ze zelf indertijd had willen horen. Op Milou’s vraag bijvoorbeeld of ze wel eens bang zijn, antwoordt Hessel: ‘Ik was bang dat ik mezelf zou overhalen om ook zelfmoord te plegen.’ Hessel is 12 jaar. Het maakt de film, die ook nog eens prachtig is vormgegeven, zeer aangrijpend.

Vrije kwestie

Jullie waren betrokken bij de totstandkoming van het regeerakkoord voor Rutte IV en hebben afgesproken dat ‘voltooid leven’ een vrije kwestie wordt. Dat is een goede zaak. Zo kan ieder zijn of haar geweten laten spreken, zonder partijdruk. Maar ik wil jullie nog wel een paar inhoudelijke overwegingen meegeven.

Bij ‘voltooid leven’ gaat het om gezonde ouderen van boven de 75 die geholpen willen worden om hun leven te beëindigen. Omdat deze mensen zélf hun stervensmoment bepalen, kan voor de achterblijvers de vraag van Milou ook hun vraag worden: ‘Waarom bleef je niet voor mij?’ Wat ik beweer, is dit: ‘voltooid leven’ is een vorm van zelfdoding. Mocht het wetsvoorstel worden aangenomen, dan gaan wij als samenleving zelfdoding faciliteren.

Hoe vrij is een mens in zijn keuze?

Ik hoor jullie tegensputteren: ‘Een wet doet niet meer dan de wens respecteren om zelf te kunnen bepalen wanneer je sterven gaat.’ Maar lees dan nog eens het rapport van de commissie Van Wijngaarden uit 2020. De term ‘voltooid leven’ blijkt te rooskleurig. Het is nog maar de vraag hoe vrij een mens is in zijn keuze voor de dood.

De zorg voor onze ouderen, thuis of in het verpleeghuis, blijkt regelmatig ontoereikend ˗ dat is een publiek geheim. Onze zorg voor jongeren die kampen met depressie en destructieve gedachten, versterkt door twee jaar coronapandemie, schiet tekort. De wachtlijsten voor de ggz leveren het bewijs. Ik ben er niet gerust op of deze mensen niet een beroep zullen gaan doen op een eventuele voltooid leven-wet omdat ze elders geen adequate hulp kunnen krijgen. Ik hoor jullie tegenwerpen: ‘Maar er is een ondergrens van 75 jaar.’ De kans lijkt me echter groot dat dit criterium op den duur gaat sneuvelen, met ‘leeftijdsdiscriminatie’ als argument.

Ik heb drie adviezen: bekijk de documentaire Waarom bleef je niet voor mij? van Milou Gevers. Spreek niet langer over ‘voltooid leven’, maar over ‘levensmoe’. En, het belangrijkste: investeer in het leven, niet in de dood.

Met hartelijke groet,

Annemarieke van der Woude
remonstrants predikant in Oosterbeek