Sinterklaas, dat zijn wij

Laten we eens op zoek gaan naar het mysterie van het Sinterklaasfeest als tegenhanger van de grote uiterlijke vertoning en de reuring die de laatste jaren op de voorgrond treedt. Vergeet even de Sinterklaas van het Sinterklaasjournaal, een Sint die soms een voetbalmijter opheeft of in zijn onderjurk te zien is en druk is met paniek op de pakjesboot. Graag wil ik een andere beeldtaal oproepen die meer recht doet aan de waardigheid van de goedheiligman. We zien dat de oorsprong van het pakjesfeest ligt bij bisschop Nicolaas die in de vierde eeuw in Myra leefde. Deze heilige heeft vele weldaden gedaan en is in de traditie van Nederland tot Sinterklaas geworden. Het uiterlijk van onze Sint heeft katholieke elementen, zoals de staf, de mijter, de rode mantel. We zien echter ook motieven uit andere mythologieën zoals het paard en de dichtkunst van de Germaanse god Wodan. In Amerika is Nikolaas geworden tot Santa Claus, Rusland kent Vadertje Winter, terwijl in Spanje juist de drie koningen cadeautjes en geldstukken in de schoenen van de kinderen brengen. Bij alle feesten heeft Nicolaas metgezellen. In Nederland zijn het de pieten, in de Alpenlanden is het een demonische figuur Krampus, in Duitsland Knecht Ruprecht en Wodan heeft twee kraaien als helpers.

Hemel en aarde

Het sinterklaasfeest speelt zich af in een mysterieus tussengebied, tussen dag en nacht en tussen hemel en aarde, en de schoorsteen bemiddelt tussen boven en beneden. Sint en zijn metgezellen zijn bewoners van het luchtruim, de goedheiligman rijdt in het donker met zijn paard over de daken en zijn helpers zwerven rond om te zien of kinderen zoet of stout zijn geweest. De pieten leggen hun oor aan de schoorstenen en berichten de Sint wat ze gehoord hebben. Beneden bij de kachel of de haard hebben de kinderen in de vroege avond goede gaven klaargezet voor Sint en zijn paard en zongen hun liedjes van verlangen. In het diepst van de nacht brengen helpers dan geschenken door de schoorsteen. Boven en onder verbonden, dank u Sinterklaasje, zingen de kinderen.

Levensweg

Bij de winterfeesten met geschenken, zoals Sinterklaas, Santa Claus en Driekoningen zetten de kinderen een schoen of hangen een sok bij de haard. De schoen is daarbij symbool voor vruchtbaarheid en voor de eigen levensweg. Een met aandacht gekozen cadeau in de schoen is een geschenk om weer opnieuw op pad te kunnen. Zo kun je met Sinterklaas kinderen bemoedigen om vooruit te komen. En Sinterklaas vieren met volwassenen? Wij zijn allemaal Sinterklazen voor elkaar, net zo goed als we elkaars metgezellen en helpers zijn. Pakjesavond met surprises en gedichten is een prachtige gelegenheid om terug te kijken op het afgelopen jaar. Een gedicht kan de hoogtepunten van het jaar nog eens in het licht zetten en met milde humor de dingen die om welke reden dan ook misgingen, nog eens memoreren en relativeren. Een onhandige surprise kan helpen om er samen om te lachen. Geintje en genade hebben niet voor niets dezelfde taalkundige oorsprong.

Nicolaas en advent

De metgezellen van de Sint kijken rond en lijken wel alwetend. Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe. De zak en de roe zijn verdwenen, maar in het grote boek staat over alle kinderen iets geschreven en goed doen vindt Sint nog steeds belangrijk. Met ontzag en eerbied kijken de kinderen naar Sinterklaas: hoe kan het dat hij alles van mij weet? Mijn kinderen zongen op school Nicolaas wil helpen een beter mens te zijn opdat het kerstlicht strale in onze harten rein. Zo wordt het vieren van Sinterklaas een voorbereiding op kerst. Met humor is de ziel afgestoft, de onvolmaaktheden van het afgelopen jaar zijn met genade bezongen. Kinderen kunnen met de geschenken weer op weg in het leven. Vervuld met dankbaarheid en een gevoel van eerbied in het gemoed ligt daar de weg om het kerstlicht te ontvangen.

En nu ga ik toch nog even naar het Sinterklaasjournaal. Want het allerfijnste van het sinterklaasfeest is het grote vertrouwen van de goedheiligman wanneer hij met zijn plechtige warme stem te midden van alle narigheid van de wereld zegt: maar het komt allemaal wel goed hoor.

Mignon van Bokhoven