Maria vanuit het perspectief van de Koran

In een themanummer over Maria mag deze voor islamitische gelovigen belangrijke personage niet ontbreken. Jan Berkvens spreekt met Samira I. Ibrahim, hydrologe en theologe. Momenteel doet zij in Istanbul onderzoek naar het snijvlak van psychologie en religie vanuit islamitisch perspectief.

Waarom vind jij Maria zo’n interessante persoon?

‘Zij is de enige vrouw die in de Koran bij naam genoemd wordt. Zij luistert naar haar Arabische naam Maryam en is de dochter van Imran en Hannah bint Faqoudhah. Maryam is de moeder van Jezus, die in het Arabisch Isa genoemd wordt. Isa is vanuit het islamitisch perspectief niet de zoon van God, wordt niet gekruisigd en staat ook niet op uit de dood. Wel is hij een van de vijf belangrijkste profeten in de hele islamitische geschiedenis. Maryam heeft in de Koran een eigen soera (hoofdstuk) en dat is niet voor niets: Als Hannah op latere leeftijd zwanger wordt, is ze zo dankbaar dat haar droom om zwanger te worden uitkomt, dat ze een gelofte doet over wat zij in haar baarmoeder draagt.

(Weet dan) toen de vrouw van ‘Imran zei: ‘O, Mijn Heer! Ik draag aan U op wat in mijn baarmoeder is, dat het vrij zal zijn (om U te dienen), neem dit dus van mij aan. Waarlijk, U bent de Alhorende, de Alwetende.’
Koran [3: 35]

Zij hoopt dat het een jongetje is en draagt het kind in haar baarmoeder op aan God. Maar God wist al dat het een meisje was en Maryam krijgt in Bayt al-Maqdis, de heilige plaats in Jeruzalem, een eervolle taak: in een gebedsnis in de Al-Aqsa Moskee, die tot op de dag van vandaag bezocht kan worden, looft zij God met gebed.’

In de Koran gaat Maryam niet met Jozef door het leven. Wat gebeurt er wel?

‘Als haar vader Imran overlijdt, kan Hannah niet langer financieel voor Maryam zorgdragen. Omdat Imran een bekende schriftgeleerde was, waren er echter meer dan genoeg mannen die als eerbetoon die zorg over wilden nemen. De familie kiest Zacharia, die net als in de Bijbel de vader van Johannes de Doper en de zwager van Hannah is. Maar ook hier blijkt dat Maryam een heel bijzonder persoon is: telkens als hij bij haar komt om haar voedsel te brengen, blijkt dat er al heel veel is. Er wordt dus door God in haar behoeften voorzien.’

Maryam wordt de moeder van Jezus, hoe gaat dat in de Koran?

‘Net als in de Bijbel verkondigt aartsengel Jibriel (Gabriël) in de Koran dat God haar heeft uitverkoren boven alle andere mensen voor haar bijzondere taak vanwege haar spiritualiteit en oprechtheid. Als zij tekenen van de zwangerschap begint te vertonen, komt de schaamte. Niet omdat ze zwanger is, maar wel vanwege de beschuldigingen van ontucht. Daarom vertrekt ze naar een afgelegen plek. Daar gebeurt iets bijzonders: als zij de pijnen van de weeën en bevalling begint te ervaren, roept ze uit dat ze liever dood was geweest dan dit te moeten ervaren. Dan wordt zij indirect aangesproken door God.

En de pijnen van de baring dreven haar naar de stam van een palmboom. Zij zei: ‘Ik wou dat ik hiervoor reeds gestorven en totaal vergeten was’

Toen riep hij (Jibriel) haar van beneden de palmboom: ‘Treur niet! Jouw Heer heeft een beekje beneden jou verschaft.

En schud de stam van de palmboom naar je toe, het zal verse rijpe dadels op jouw laten vallen.

Eet en drink en verkoel je ogen. Maar als je iemand van de mensen ziet, zeg dan: ‘Waarlijk! Ik heb de Barmhartige beloofd te vasten, ik zal dus deze dag tegen geen enkel mens spreken.’
Koran [19: 23-26]

Na de bevalling belooft ze uit dankbaarheid voor het wonder te vasten door die dag niet te spreken. Maryam kan dus niet reageren als haar volk haar aanspreekt op de mogelijke ontucht. En dan spreekt Isa vanuit de wieg:

Hij (Isa) zei: ‘Waarlijk! Ik ben een dienaar van Allah. Hij heeft mij het Boek gegeven en mij tot Profeet gemaakt.

En Hij heeft mij gezegend waar ik ook ben, en heeft mij het gebed en de Zakat opgelegd, zolang ik leef.

En om plichtsgetrouw te zijn voor mijn moeder. En heeft mij niet als een arrogante, ongehoorzame gemaakt.

En vrede zij met mij op de dag dat ik geboren werd en de dag dat ik sterf en de dag dat ik weer tot leven word opgewekt!’

Dat is Isa, de zoon van Maryam, het Woord van Waarheid waaraan zij twijfelen.
Koran [19: 30-34]

(Zakat is de derde van de vijf pilaren van de Islam die de basis van het geloof vormen. Het is een verplichte daad van aanbidding, waarbij vermogende gelovigen een deel van hun bezit uitgeven aan degenen die daarvoor in aanmerking komen).

Wat betekent het verhaal voor jou?  

In de Koran, het heilige woord van God, wordt aandacht besteed aan de pijnen van een vrouw die aan het bevallen is. Zij vraagt steun, krijgt troost en instructies om de pijn te verzachten en de bevalling te vergemakkelijken. Zij ervaart de liefdevolle steun en troost van God. Die openbaring is 1444 jaar oud, terwijl zelfs in onze tijd vrouw-gerelateerde zaken als zwangerschap en menstruatie nog steeds taboe zijn. Het wordt soms nog vreemd gevonden, er wordt weinig over gesproken en de pijnen worden gebagatelliseerd. Hoe bijzonder, vrouwvriendelijk en geëmancipeerd is het dat de pijnen niet alleen benoemd, maar ook erkend worden in bovenstaande verzen? Sterker, Maryam wordt hierin zelfs getroost en gesteund door God. Het is dan ook jammer om te observeren dat er weinig tot geen aandacht wordt besteed aan dit soort waardevolle en leerzame paragrafen in de Koran.  Voor mij persoonlijk zijn deze verzen een bron van kracht en een Goddelijke erkenning van mijn ‘wezen’, waar soortgelijke pijnen onderdeel van zijn. Dat biedt steun en hoop in een wereld waar het vrouwen niet altijd even gemakkelijk wordt gemaakt.  

Jan Berkvens

Alle geciteerde teksten zijn vertaald door M. F. Abdasalaam