Remonstranten in de Europese Oecumene?

In 2023 zijn, na de coronapandemie, weer allerlei live ontmoetingen georganiseerd op het Europese Oecumenische vlak. Als Remonstrantse Broederschap waren we dit jaar tot nu toe vertegenwoordigd in Thessaloniki bij de WCRC en in Tallinn bij de CEC door respectievelijk Gerdienke Ubels en Goos Minderman. Zij beschrijven hier wat dat eigenlijk voor clubs zijn. Waarom zijn wij lid en wat hebben wij daar te halen of te brengen?

Kerk ben je niet alleen

Vorig jaar juni waren de remonstrantse seminaristen bij de protestantse kerk in Parijs L’oratoire du Louvre. Wat ben ik blij dat jullie hier eindelijk een keer zijn, sprak de Franse predikant. Ik gebruik jullie teksten al jaren en we spreken veel over jullie! Hé, we hebben wat te brengen in de wereld.

Oecumene hoort bij kerk zijn. Het is een ecclesiologisch uitgangspunt: het behoort tot het wezen van kerk-zijn. Geloven doe je niet alleen, kerk ben je niet in je eentje. Júist niet als klein, oer-hollands, vrijzinnig clubje.

Oecumene is het verband van kerken, waarin we streven naar verbinding: een bundeling van onze inspiratie tot een gezamenlijke stem in de wereld. Het is het verband waarin we onze eigen ontwikkeling als kerk in relatie brengen met die van andere christelijke gemeenschappen, allemaal voortkomend uit dezelfde wortels. Iedere kerk ontvangt, bewaart, (her)vormt en geeft door. Het is goed om van elkaar te horen hoe je dat doet, samen te onderzoeken hoe we verbonden zijn met onze roots.

Oecumene is de plek waar je je eigen geluid in kunt brengen – ook wij Remonstranten, met ons eigen vrijzinnige geluid. Én het is de plek waar je aangesproken wordt vanuit anders ontwikkelde denkbeelden, bevraagd wordt op je eigen vanzelfsprekendheden en al dan niet zelfgenoegzame veronderstellingen – ook wij, met onze gekoesterde vrijzinnigheid. Oecumenische assemblees zijn de plek van ontmoeting van kerken en mensen; de plek waar kerken zich uitspreken over de thema’s van de tijd.

Assemblees en Councils

Wat stond er dan op het spel op die Europese bijeenkomsten dit jaar? In Europa draait het uiteraard om de oorlog, de vluchtelingenstromen en het klimaat. Zowel bij de WCRC – de Wereldraad voor protestantse kerken – als bij de CEC – de Europese samenwerking van protestantse, anglicaanse, orthodoxe kerken, oud-katholieken en andere stromingen – was het thema gericht op de rol van de kerken in een Europa dat in oorlog is en zich voorbereidt op de volgende fase.

Oorlog en vrede

In Tallinn werd een Strategy Paper 2028 geaccepteerd. De CEC heeft daarbij opgeroepen om de Oekraïners te steunen in hun strijd en de Oekraïense kerken toe te laten tot het samenwerkingsverband. Zij gaf ook ruim aandacht aan Wit-Rusland dat sterk met de Oekraïense situatie verbonden is. Tevens wil de CEC al de voorbereidingen gaan plegen voor de verzoening en vergeving van de kerken in beide oorlogslanden. Dat is weliswaar wat vroeg, zo meldden de vele vertegenwoordigers uit Kiev: eerst die oorlog winnen! En toch zijn er ook nu al initiatieven van beide zijden om te spreken over de organisatie van de gesprekken in de toekomst.

True worship

Bij de Europe Council van de WCRC in Thessaloniki stond een theologische verkenning centraal: True worship in times of distress. Al voor de Covid-pandemie was besloten tot een ​​werkgroep omtrent nationalisme en vreemdelingenhaat binnen kerken en samenlevingen in Europa. In veel landen van Europa groeien nationalistische bewegingen met een sterk anti-migratie profiel en dit wordt nog versterkt door de realiteit van oorlog. Vanuit het besef dat 0eze ontwikkeling indruist tegen het bijbelse idee van koinonia (gemeenschap), klonk als centrale vraag: What is it we are called to do?

Als Remonstranten brengen we daarin voor veel van de Europese calvinistische kerken een niet alledaags, vrijzinnig geluid; andersom is het net zo verfrissend en uitdagend om in meer traditionele bewoordingen getuigenissen te horen over het belang van samenkomst, het aanroepen van Gods aanwezigheid en het volharden in hoop – van mensen uit de dagelijkse realiteit van oorlog en ellende. Het onderlinge theologische gesprek hierover was inspirerend en indrukwekkend; afgesproken is dat het paper aangevuld zal worden met liturgische teksten en ander materiaal, om te helpen het bruikbaar te maken in de kerken en gemeentes.

Liberale praktijk

Kerk ben je niet in je eentje; als Remonstranten hebben we in de oecumene wat te halen en te brengen. Onze vrijzinnigheid roept geïnteresseerde en soms uitdagende vragen op; bijvoorbeeld hoe zich dat liberale vertaalt naar de praktijk van kerkdienst, diaconaat of pastoraat. Velen ervaren dat de samenleving nieuwe eisen stelt aan kerken en vragen zich af hoe je met minder of zonder stelregels en dogma’s toch een kerk kunt organiseren. Het gesprek daarover houdt ook ons bij de les: want hoe doen we dat? En hoe ontwikkelen we ons daarin? Dit is het belang van actieve oecumene: over en weer heeft ieder een voorbeeldrol. Ook wij ontvangen niet alleen veel beelden van de oecumene, maar we geven voor velen ook veel terug.

Taakgroep Oecumene

Oecumene is er niet alleen in Europees of mondiaal verband, maar ook lokaal en nationaal. In de Remonstrantse Broederschap is het behartigen en ondersteunen van al die lijnen toebedeeld aan de Taakgroep Oecumene. Deze Taakgroep, sinds een kleine twee jaar weer actief, onderhoudt en coördineert de vertegenwoordigingen in de nationale en internationale verbanden, en is daarnaast ook aanspreekpunt voor lokale oecumenische vertegenwoordigers. Met een enquête onder remonstrantse kerkenraden wordt dit najaar geïnventariseerd hoe de lokale oecumenische betrokkenheid van gemeenten eruit ziet en welke thema’s of vragen daar spelen. Aan de hand van de reacties zullen we, in overleg met G&S, kijken hoe en waarmee we het lokale oecumenische werk verder kunnen ondersteunen.

Meer weten?

De websites van de oecumenische organisaties bieden veel nieuws en informatie. Vind bij de CEC bijvoorbeeld Pathways to Peace, of bij de WCRC de Theologische Consultatie over Arbeid of de start van de Decade for Climate Justice.

WCRC – World Communion of Reformed Churches: http://wcrc.ch/

CEC – Conference of European Churches: https://ceceurope.org/

WCC – Wereldraad van Kerken: https://www.oikoumene.org/

IARF – The International Association for Religious Freedom – https://iarf.net/
CCME – The Churches Commission for Migrants in Europe – https://ccme.eu/

of neem contact op met de Taakgroep Oecumene – Gerdienke Ubels (voorzitter), ubelsg@xs4all.nl

Goos Minderman
Voorzitter van de Churches Commission for Migrants in Europe en rector ad interim van het Arminius Instituut.
Gerdienke Ubels
Remonstrants predikant en voorzitter van de Taakgroep Oecumene