Het is inmiddels meer dan veertig jaar geleden dat ik de remonstranten ontdekte. Wat mij tegenstond in de kerk van mijn jeugd en wat ik niet meer geloofde, dàt wist ik inmiddels wel. Maar wat de ontstane leegte zou moeten gaan vullen, dàt wist ik nog niet. Zou je me toen vragen wat ik in een kerk hoopte te vinden, dan zou het antwoord geweest zijn: een plek waar ik me weer op kan laden om de uitdagingen van het leven aan te gaan, een plek waar ik mag zoeken naar wat waardevol is, een plek waar ik geïnspireerd word. En daarbij: een plek waar ik mijn verstand niet op nul hoef te zetten, waar ik eigen inzichten mag ontwikkelen. De Remonstranten stelden mij niet teleur. Elke week viel er een goede preek te beluisteren die te denken gaf en de kringen brachten gesprekken op niveau. Zo werd de gemeente een zoekplek waar ik vaak ook wat vond. Ik werd ‘vriend’.

Gaandeweg deed ik de ervaring op dat het een meerwaarde had om samen met anderen op zoek te zijn naar betekenisvolle dingen in het leven. Met elkaar word je wijzer dan in je eentje. Je voelt je herkend en gesterkt omdat anderen net zo worstelen met de vragen van het bestaan. Zo bleek dat samen iets doen, zoals samen eten, samen een project steunen, elkaar thuis opzoeken, ook al een antwoord kon zijn op mijn zoektocht. Zo werd de gemeente niet alleen een plek waar ik voor mezelf op zoek kon zijn, maar waar een zoekgemeenschap was.

Overstijgende verbinding

Een derde fase werd het besef dat ik niet alleen individueel naar antwoorden op levensvragen zocht en die ook niet met andere zoekers in een zekere vrijblijvendheid op het spoor wilde komen, maar dat ik iets overstijgends zocht, dat ons met elkaar verbond, iets dat te maken heeft met oorsprong en voltooiing, met goed en kwaad, met liefde en geborgenheid, met de gemeenschap van alle mensen, met verbondenheid met de schepping. En zo kwam het woord God weer terug en kregen de verhalen over Jezus van Nazareth weer nieuwe betekenis.  De gemeente werd van een zoekgemeenschap een geloofsgemeenschap. Ik deed belijdenis en werd ‘lid’.   

Het woord ‘geloof’ kreeg een nieuwe betekenis. Nee, niet meer in de zin van ‘voor waar houden van iets dat niet te verantwoorden is voor de ratio’, maar in de zin van: je verbonden weten met mensen met wie je samen een gemeenschap vormt en vertrouwen hebben in een kracht, een geest, een Heilige Geest, die je leven draagt en met wie je in relatie kan treden. De zoektocht kreeg een bestemming waar een woord voor bestaat: God. Soms blijft het zoeken en soms nader je het geheim heel dicht en ben ik een gelovige.

Eten en drinken

Op welke momenten en op welke plek ontmoet je een ander mens, ontmoet je de gemeenschap, zoals je familie of je vrienden? Waar ontstaan nieuwe gemeenschappen? Is dat niet aan tafel, door samen te eten? Het samen eten en drinken is het delen van dat wat ieder mens nodig heeft om te kunnen bestaan en dat vreugde geeft en verbondenheid. Je zit dicht bij elkaar en wisselt ervaringen en vaak ook vertrouwelijkheden uit. Een nieuwe relatie krijgt een kans door samen uit eten te gaan. Bijzondere momenten in het leven worden gevierd met een etentje, een diner. Waarom? Dat zijn de momenten voor gezelligheid, voor vriendschap, voor vrolijkheid, voor samen zijn en het goed hebben. De meeste gemeenschappen zullen daarom ook graag een tafelgemeenschap willen zijn.

Dichter bij God

Hoe komen we dichter bij God? Hoe wordt onze band met Jezus van Nazareth versterkt? Ook dat is bijna niet denkbaar zonder de maaltijd te vieren. De oorspronkelijke kring rond Jezus kwam niet samen in een kerkgebouw en niet devoot luisterend naar een preek. Ze ontmoetten elkaar en God door het brood te delen en wijn te drinken en daarbij verhalen te vertellen en samen te zingen en te bidden. Zo heeft de maaltijd ook steeds een verbindend en spiritueel aspect.

Een geloofsgemeenschap is er niet alleen voor zichzelf. Vanuit geloof en overtuiging wil men een verbinding aangaan met de samenleving om daar bij te dragen aan een wereld waar het leefbaarder, vreedzamer, verdraagzamer, vrijer en rechtvaardiger zal worden. Dat alles begint bij de ontmoeting, door mensen bij je aan tafel te vragen, mensen die geen deel van je eigen groep uitmaken. Buren, buurtbewoners, asielzoekers, collega’s, de nog onbekende mensen die we onderweg tegenkomen. We zeggen tegen hen ‘blijf bij ons…’ en bij de maaltijd kunnen we ineens Christus aanwezigheid ervaren, zoals in het verhaal van de Emmausgangers (Lucas 24: 13-35). Jezus houdt ons voor in het evangelie: ‘Wanneer u een maaltijd aanbiedt, vraag dan niet uw vrienden, uw broers, uw verwanten of uw rijke buren, in de verwachting dat zij u op hun beurt zullen uitnodigen om iets terug te doen. Wanneer u mensen ontvangt, nodig dan armen, kreupelen, verlamden en blinden uit.’ (Lucas 14: 12-24). Het gaat om het open zetten van onze kerkdeur, om ruimte te maken aan de tafel, om te luisteren, het gesprek aan te gaan en samen te eten. Zo kunnen we wat mij betreft tegelijkertijd kerk, zoekgemeenschap, geloofsgemeenschap en tafelgemeenschap zijn!

Peter Korver

Peter Korver was remonstrants predikant van De Kapel in Hilversum, lid van het Curatorium van het remonstrants Seminarium en thans predikant van de Grote Kerk (PKN) in Naarden. In 2018 publiceerde het Arminius Instituut het door hem geschreven  ‘De maaltijd die verbindt. Pleidooi voor vernieuwing van de Vieringen van brood en wijn in vrijzinnige geloofsgemeenschappen’.