Boekrecensie ‘Moderne theologen’

Recent verscheen het imposante ‘De moderne theologen. Perspectieven op de 21^ste eeuw’, onder redactie van Wilken Veen en Marcel Poorthuis. Poorthuis, een van de gesprekspartners in ‘Vele talen, in alles de liefde’, was ook mederedacteur van de voorloper, ‘25 eeuwen theologie’. Het boek bevat 90 inleidingen op hedendaagse internationale theologen, inclusief een relevant fragment uit eigen werk. Van remonstrantse zijde namen Sigrid Coenradie (Kazoh Kitamori) en Pieter Dronkers (Palestijnse bevrijdingstheologie) een lemma voor hun rekening.  

De redacteuren zeggen Nederland te willen bevrijden van een zeker theologisch provincialisme. Dat komt vooral tot uitdrukking in het thematische tweede deel van het boek, waar theologie bedreven wordt vanuit de eigen identiteit en levensomstandigheden (zwarte theologie, bevrijdings- en feministische theologie, Aziatische theologie etc).   

Relevantie

Op de vraag wie eigenlijk bij de club van moderne theologen hoort, luidt het simpele antwoord van de redacteuren: wie de laatste 40 jaar als theoloog spraakmakend actief was.  Of elk van de gekozen theologen een relevant perspectief op de 21^ste eeuw te bieden heeft, is een ander verhaal. Een behoorlijk deel van de behandelde theologen is inmiddels overleden en heeft de theologische sporen verdiend in de latere decennia van de 20^ste eeuw. Hun  relevantie voor de 21^ste eeuw zal moeten blijken. In ieder geval zijn de redacteuren overtuigd dat niet theologie als ‘individuele systeembouw of als dictaat van bovenaf’ de toekomst zal bepalen, ‘maar theologie als communicatie in een wereldwijde kring waarvan niemand is uitgesloten’.

Interreligieuze dialoog

Het belang van een interreligieuze dialoog, te midden van globalisering en dito diversiteit, is daarmee een gegeven. Zelfs een keur aan niet-christelijke denkers uit jodendom en islam, die voor die dialoog relevant zijn, passeert de revue. Bijvoorbeeld de Iraniër Abdolkarim Soroush, Rumi-kenner, die in 2004 de Erasmusprijs ontving.    

Vertrouwde namen zijn er zeker: voor Nederland o.a. Erik Borgman, Harry Kuitert en Henri Nouwen, voor Europa Hans Küng. Andere namen zijn eveneens bekend, maar dat Desmond Tutu, Anselm Grün en de boeddhist Thich Nhat Hanh onder de moderne theologen zijn opgenomen mag verrassend worden genoemd. En dan zijn er nog de vele minder bekende grootheden, zoals David Ford. Deze anglicaanse theoloog bewandelt een boeiende weg tussen gesloten religie en religie die zo wijd open is dat een eindeloos vragen en experimenteren resteert ‘zonder dat het theologisch voedsel voor de gewone gelovige oplevert.’    

Theologie forever

Een ding is zeker: zolang er geloof is zal er theologie zijn, verstaan als zelfverantwoording van het eigen geloof ten overstaan van de eisen van de rede, de wereld en andere overtuigingen. Dat ook de moderne theologie boeiend, relevant en veelkleurig is, wordt in dit encyclopedisch werk dubbel en dwars aangetoond. Toegegeven, het is een naslagwerk dat niet voor ieders nachtkastje is bestemd. Maar ieder die zich bij geloof, traditie én toekomst betrokken voelt, mag weten dat dit boek verschenen is.    

Koen Holtzapffel

Marcel Poorthuis en Wilken Veen (red): ‘De moderne theologen. Perspectieven op de 21^ste eeuw’, Boom Amsterdam, 2022. 800 bladzijden. Prijs: €49.90. ISBN  9789024430062.