Leegtes roepen

Els van der Naalt ervaart in haar coachings- en therapiewerk wat de fysieke en/of mentale aanwezigheid of afwezigheid van een vader betekent in iemands leven. Zij gebruikt de therapievorm familieopstellingen om zicht te krijgen op de dynamiek van familiebanden.  

We hebben ons bestaan aan onze ouders te danken. Vader en moeder hebben elk op hun eigen manier invloed op ons. Wat onze ouders doorgeven via hun DNA én door hun ervaringen en die van hún ouders is van grote betekenis op ónze fundamentele vorming; het is onze blauwdruk.

De aanwezigheid van vader, en gelijk ook vaders vader, maar ook de aanwezigheid van moeders vader, sijpelt door in ons leven. De manier waarop al deze vaders aanwezig waren werkt door in ons. Ook de afwezigheid van vaders en opa’s heeft grote invloed op onze vorming! Dat wat ontbreekt vraagt namelijk onbewust veel van onze aandacht. We hebben de natuurlijke neiging om – onbewust- te reageren op hetgeen ontbreekt. Zoals een knorrende maag ons zegt dat we iets moeten eten. We laten ons werk voor wat het is om eerst de leegte in ons te vullen. Leegtes roepen. Zo zal de afwezigheid van een vader in je leven tegen je werken en zijn aanwezigheid zal voor je werken.

Om op deze diepere laag te werken heb ik in de loop van de tijd systemisch werken geïntegreerd in mijn werk. In de loop van de jaren ontdekte ik dat de verhalen uit het persoonlijk geschiedenisboek verteld moeten worden om de problemen in het hier en nu op te kunnen lossen. Systemisch werk houdt zich bezig met de dynamiek van familiebanden op ons bestaan. Een manier om zicht te krijgen op deze dynamiek is het inzetten van familieopstellingen. Deze therapievorm is door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger (1925 – 2019) geïntroduceerd en heeft sinds de tweede helft van de twintigste eeuw een grote vlucht genomen. In een therapeutische sessie brengt iemand een vraagstuk in waar hij of zij helderheid over wil krijgen.

Systemisch werken

Mensen komen naar me toe wanneer ze ergens in vastlopen in hun leven. Bij de een is de aanleiding een arbeidsconflict, bij de andere is het de verstoorde relatie met een kind en weer een ander lukt het niet de draad van zijn leven op te pakken, vraagt zich af wie hij is of weet niet wat hij wil. We gaan individueel aan de slag en of we het nou willen of niet, ouders en grootouders en soms ook overgrootouders komen mee met de cliënt. Hun invloed wordt zichtbaar in de vraag waarmee cliënten komen! Ik gebruik bijvoorbeeld visualisaties, matjes of poppetjes zoals op de foto’s om verbanden duidelijk te maken. Ook de kaart ‘Stromen van Verbinding’ geeft inzicht in verborgen dynamieken.

Er ligt een aantal wetmatigheden ten grondslag aan ons doen en laten. Bij verstoring van de wetmatigheden kunnen we de symptomen ervan waarnemen. Het is te vergelijken met radioactiviteit: het is niet zichtbaar en niet voelbaar maar de symptomen zijn na verloop van tijd zeer duidelijk waarneembaar. Binnen een familie kan dit betekenen dat één of meerdere gezinsleden er volledig onbewust de symptomen van dragen. Wanneer we hiervoor op gedragsniveau proberen een oplossing te vinden, zal dit in de regel geen werkelijke verandering teweeg brengen. Of de oplossing is van tijdelijke aard. Het aan het licht brengen van een ‘systemisch probleem’, vraagt een andere aanpak.

Mogelijke uitingsvormen van verstoringen van de systemische wetmatigheden in het hier en nu zijn: je kunt je draai niet vinden op je werk en het geeft je geen bevrediging, relaties mislukken, je hebt een hekel aan je vader of moeder of je loopt met onverklaarbare negatieve gevoelens rond. Zoals het gevoel er niet bij te horen, niet te voldoen, onverklaarbaar verdriet, woede of angst. Maar ook verschijnselen als depressies, schuldgevoelens, psychische stoornissen, suïcidale neigingen of ziekten zoals een burn-out of borderline kunnen duiden op een verstrikking.

Wetmatigheden

Wanneer we ons conformeren aan de systemische wetmatigheden van het leven gaat het ons goed. Wanneer we ons er tegen verzetten ontstaan patronen in ons gedrag of ons karakter die maar moeilijk te doorbreken zijn. De wetmatigheden dienen gerespecteerd en in ere te worden gehouden om innerlijke rust en vrede te ervaren. De voorbeelden die ik bij de wetmatigheden gebruik komen uit gesprekken met cliënten en zijn dus op waarheid gebaseerd. Ook in mijn eigen leven is dit, zij het in een andere vorm, zeer herkenbaar.

Balans: Ouders geven en kinderen nemen.
Ouders geven hun DNA, waarden en normen, en in het gunstigste geval belangrijke zaken als eten, liefde, warmte en bescherming. Stel dat ouders in een vechtscheiding zitten en de communicatie tussen hen verloopt via de oudste dochter. In dat geval heeft de dochter een verantwoordelijkheid die niet van haar is. Ze geeft de ouders iets uit loyaliteit waardoor er tegen deze wetmatigheid in gehandeld wordt. In dit voorbeeld heeft de dochter een plek ingenomen tussen de ouders in. Stel dat deze dochter ontdekt dat moeder een nieuwe liefde heeft en ze bedenkt dat dit haar vader veel pijn zal doen. Dan bestaat de kans dat ze besluit de nieuwe liefde van vader geheim te houden voor haar moeder. Daarmee geeft ze bescherming aan haar moeder, dit noemen we parentificatie. Het evenwicht is verstoord want de dochter geeft en ouders nemen.

Ordening: Iedereen heeft één plek en die plek heb je in te nemen.
De dochter die te vroeg de rol van een ouder kreeg in bovenstaand voorbeeld, neemt de plek in van een ouder (parent), namelijk die van haar moeder. Dat is niet haar plek, ze is immers niet de moeder, maar het kind van haar moeder. Ze is als het ware in een verstrikking terecht gekomen met de moeder (of vader) van haar moeder. Zorgen voor haar moeder of haar beschermen is immers niet de taak van een kind. Wanneer haar moeder bijvoorbeeld moest dealen met een afwezige vader zou het ook zo kunnen zijn dat de dochter op de plek van haar opa terecht gekomen is. Zo kunnen verstrikkingen ontstaan. Als iemand niet zijn eigen plek inneemt, komt het nogal eens voor dat een persoon in het leven niet weet wie hij of zij is of wat hij of zij wil. Door je eigen plek te heroveren kun je je bestemming leven.

Binding: Iedereen hoort erbij.
Niemand mag worden buitengesloten of vergeten, iedereen heeft evenveel recht op een plek. Stel dat opa in de Tweede Wereldoorlog lid was van de NSB. Na de oorlog wordt hij als gevolg daarvan niet meer uitgenodigd voor verjaardagen en feesten binnen de familie. Of als hij toch uitgenodigd wordt, doen sommigen familieleden alsof hij lucht is. Na zijn overlijden wordt door sommige van zijn kinderen neerbuigend over hem gesproken. Omdat het geschiedenisboek compleet en kloppend dient te zijn, kan het gebeuren dat er een kleinkind of achterkleinkind geboren wordt dat hierin als het ware een taak heeft. Zo kan het zijn dat een kleinkind op de basisschool een spreekbeurt houdt over de NSB.

Vader

Als we een aanwezige vader hebben gehad in onze jeugd, ervaren we dat als een hand in de rug die ons zacht voorwaarts beweegt. Alsof we horen ‘Ga maar, je kunt het. Ik zie je en heb vertrouwen in jou. Ik sta achter je, ga maar…!’. Het is als een stuwende kracht. Een mens heeft dit vadergebaar nodig om risico’s te durven nemen en de wijde wereld in te trekken. Het herkennen en erkennen van de invloed van je vader op jou, werkt positief door.

Els van der Naalt

Meer lezen?

• De fontein, Els van Steijn
• Het is niet met jou begonnen, Mark Wolynn
• De Vaderfactor, Stephan B. Poulter

Wie is Els van der Naalt?

Els van der Naalt is counsellor en sinds 2006 eigenaar van praktijk Coachtime in Gouda. Oog voor familiebanden en het persoonlijk verleden staan centraal in haar aanpak van problemen in het hier en nu. Als ervaringsdeskundige is ze specialist geworden in het begeleiden bij onverwerkt verdriet, dat zich aan de oppervlakte kan uiten als burn-out, depressie of gebrek aan levenszin.