Panelleden over God de Vader

Een aantal leden van ons AdRem-panel buigt zich over de vraag wat God de Vader voor hen betekent.

‘Vader’ als beeld en metafoor begrijpen

Met de belijdenis ‘God is Vader’ hebben veel mensen moeite. Zij wijzen een hemelse Vader af, omdat hun fysieke vader onvriendelijk, gewelddadig of seksueel handtastelijk was. De volgende gedachte kan wellicht een uitweg bieden: het heeft alleen zin om God als Vader te betitelen als men het begrip ‘vader’ slechts als beeld, als symbool en als metafoor begrijpt.

Ik heb de indruk dat ook de evangelist Matteüs een pleidooi houdt voor een verstandig begrip als hij Jezus in zijn Bergrede zeggen laat: ‘Maar als jullie bidden, trek je dan terug in je huis, sluit de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is’ (Matt 6: 6). Dat betekent voor mij: als je het Onze Vader wilt begrijpen, trek je dan terug en denk goed na. Dan ontvouwt zich de betekenis: wie naar God vraagt komt in laatste instantie tot het inzicht dat hij met de diepste grond van ons bestaan wordt geconfronteerd. Die diepste grond kan de mens nooit bevatten, maar slechts aanraken.

En hier doet Jezus het provocerende voorstel: God is ‘onze Vader in de hemel’. De diepste grond van al wat bestaat is voor Jezus een ‘vriendelijke Vader in de hemel.’ Dat is een transcendente werkelijkheid, die tegelijkertijd persoonlijke, welwillende en positieve eigenschappen bezit. Daaraan heeft de wijsheidsleraar Jezus vastgehouden, zelfs in de uren van zijn grootste nood, tot aan zijn sterven toe.  

Wat zou voor ons dan het alternatief daarvoor zijn? Moeten we ons de laatste grond van al wat bestaat als het grote niets voorstellen? Moeten we die grond als monster beleven of als verslindende boeman? We durven het aan om datgene wat ons leven ten diepste zin geeft ‘Vader in de hemel’ te noemen, omdat wij, in ieder geval op bepaalde momenten, blijdschap, aandacht, liefde en solidariteit als momenten van geluk ervaren. Of als het licht van de hoop in deze krankzinnige wereld. Hoe anders zouden de mensen in de oorlog in Oekraïne, de moordpartijen van de Russische agressor kunnen weerstaan? Zonder een fundamenteel gevoel van geborgenheid wil geen mens leven, zelfs als die verbondenheid met een hemelse ‘Vader’ vaak slechts in een schreeuw van verlatenheid bestaat.

In het gebed ‘Onze Vader die in de hemel zijt’ noemen christenen God ónze Vader. God is de vader van ons allemaal, van alle mensen. Hij, de Eeuwige, de ‘Schepper van al wat bestaat’, is als basis (als vader) ook degene die alle mensen in hun gemeenschappelijke wezen verenigt. Deze God zou je ook Moeder kunnen noemen,  theologisch gezien is dat geen enkel probleem. Het beste zou zijn om God als Vader én Moeder te vereren, en alle (!) mensen als hun gelijkwaardige kinderen. Het Onze Vader blijkt dan een politiek gebed te zijn: eenieder die dat gebed uitspreekt, erkent daarmee dat de waarde van ieder mens gelijk is. De anderen zijn onze zusters en broeders, waar ze ook leven. Voor die gelijkheid moeten wij ons politiek inzetten.

Christian Modehn, Berlijn
Vertaling: Michel Peters

Van God via de Zoon naar de Geest

Het plan van de redactie van AdRem om in drie op elkaar volgende nummers de trits ‘Vader, Zoon en Heilige Geest’ aandacht te geven biedt een mooie gelegenheid om nader in te gaan op één van de centrale thema’s van het traditionele christendom. Weliswaar komt de Drie-eenheid niet voor in de bijbel, maar het werd in de eeuwen nadat de eerste christengemeenten ontstonden een steeds belangrijker onderdeel van de geloofsleer en in de vierde eeuw zelfs een dogma. In de vrijzinnige, remonstrantse traditie speelt de Drie-eenheid niet of nauwelijks een rol. In de mooie, indrukwekkende remonstrantse geloofsbelijdenis van 2006 worden Gods Geest en Jezus, (in deze volgorde) wel genoemd, maar God de Vader en de Zoon helemaal niet. In de bijbel komt Vader in de betekenis van God in het Nieuwe Testament ongeveer tien keer zo vaak voor als in het Oude (respectievelijk 150 en 15 keer).  En dit verschil is vooral een gevolg van de vele malen dat Jezus volgens de tekst van het Johannesevangelie God zijn Vader noemt (in het oudere Marcusevangelie komt dit nauwelijks voor).

In mijn eigen leven zit wel een ontwikkeling van mijn godsbegrip: God de Vader in mijn vroege jeugd, in mijn studententijd Jezus, de Zoon van God, die ons Gods gelaat liet zien en nu vooral de Geest die ons helpt om het zelf te doen. Een God als persoon en dus ook als vader kan ik uitsluitend nog metaforisch beleven. Vader (of Moeder) als wijze raadgever die je vertrouwen geeft. God werkt volgens mij wel via personen, maar is geen persoon, al kun je natuurlijk wel persoonlijke beelden als hulp gebruiken. In de Eerste brief van Johannes staat zo mooi: Niemand heeft ooit God gezien. Maar als we elkaar liefhebben, blijft God in ons en is zijn liefde in ons ten volle werkelijkheid geworden (1 Joh. 4: 12). Hierbij heb ik geen vaderfiguur nodig, maar ik kan me voorstellen dat dat anderen wel kan helpen.

Jan Hendriks, Zuidwolde