Onder de kerstboom

Onder de kerstboom



De redactie van AdRem bespreekt boeken waarvan zij meent dat ze onder de kerstboom niet zouden misstaan. Warm aanbevolen dus!

Het gepassioneerde leven van Hannah Arendt

Hannah Arendt (1906-1975) is een van de belangrijkste denkers van de twintigste eeuw. In Het gepassioneerde leven van Hannah Arendt laat hij zien dat zij een mens van vlees en bloed was, gedreven in wat zij deed. Haar liefdes en vriendschappen verbonden haar met mensen en met ideeën uit heden en verleden en met de kunsten. Zij spreekt over amor mundi: liefde voor de wereld, die wij zouden moeten koesteren. Hij bespreekt haar liefde voor de beroemd-beruchte filosoof en hoogleraar Martin Heidegger. Met hem had zij op haar 18e als student een relatie (die van hem uitging), een affaire die haar lang is nagedragen vanwege diens nazisme. Haar echte grote liefde was haar tweede echtgenoot, de historicus Heinrich Blücher. Met hem vluchtte ze voor de nazi’s naar de VS. Tussen deze twee in was ze gehuwd met de techniekfilosoof Günther Anders. Onder haar vrienden waren beroemde auteurs als Walter Benjamin, Karl Jaspers en Mary McCarthy, met wie ze veel correspondeerde. Haar liefde voor de kunst komt tot uitdrukking in vele literaire verwijzingen in haar werk en in haar eigen gedichten. Liefde en vriendschap vormen zo de rode draden door al haar werk. Berding laat zien dat we van Arendt veel kunnen leren over wat het betekent te houden van mensen én van de wereld.

Joop Berding, Het gepassioneerde leven van Hannah Arendt. Liefde, vriendschap en de wereld. Een uitgave van Gompel & Svacina, 2024. ISBN 9789463715355. 242 blz. Prijs: €28,50.

Rachel Adriaanse

Alledaags activisme, van onrust naar daadkracht in het klimaattijdperk

Waarschuwing vooraf: dit is geen gezellig boekje. Wel een boek dat je wakker maakt en moed geeft. Overstromingen, stormen, verhitting en verdroging zijn al lang geen incidenten meer, ver weg aan de andere kant van de wereld. We zitten er middenin, in het klimaattijdperk. Het woord crisis suggereert nog dat het weer zal overgaan, maar de feiten wijzen daar allerminst op. We staan voor de grootste ramp in de geschiedenis van onze soort, aldus Chris Julien, klimaatfilosoof en activist.

Het boekje bestaat uit drie delen. Het eerste deel gaat over feiten en emoties. Die zijn de basis. Vooral de feiten natuurlijk, er is een flink notenapparaat met verwijzingen naar wetenschappelijke publicaties en bestuurlijke rapporten. Maar feiten bestaan niet zonder emoties. De feiten doen iets met ons: ze maken ons boos en tot actie bereid, vaker nog machteloos, bang en afwachtend. Maar Julien laat zien, in de volgende twee hoofdstukken, dat we veel méér kunnen dan we denken. Juist en vooral in onze alledaagse leefwereld, -ons werk, onze buurt en onze kerk- zitten tal van mogelijkheden voor systeemverandering.

Het is geen gemakkelijk boekje. Vooral de opsomming van klimaatwetenschappelijke feiten vond ik taai om door te komen. Maar de hoofstukken over actie inspireren om verdere stappen te zetten. Passend bij onze verantwoordelijkheid voor de heelheid van de schepping. Dus toch maar onder de boom, dit boekje, met het oog op goede voornemens voor 2025.

Chris Julien, Alledaags activisme, van onrust naar daadkracht in het klimaattijdperk. Uitgeverij Podium, 2024. 160 pp. Prijs: €17,99. ISBN 9789463812627

Rachel Adriaanse

Uit de oude doos

Uit de oude doos dan maar? Ik houd van boeken, alle boeken, telkens andere en weer nieuwe boeken. Boeken met een historisch verhaal of historisch waargebeurde achtergrond of juist actuele thema’s vind ik zo mogelijk nog fijner. En die kun je dus ook jaren later nog lezen, want die gebeurtenissen blijven waargebeurd, ook al verandert onze kijk erop misschien.

Ken Follett is een rasverteller. Jarenlang schreef hij thrillers en ja, die zijn ook leuk, maar zijn serie over de eerste en tweede wereldoorlog en de koude oorlog erachteraan vind ik echt verplichte kost voor wie liever niet studeert op de gebeurtenissen van de vorige eeuw, maar wel wil snappen waar het over gaat. Alle wereldpolitiek en -gebeurtenissen zitten in zijn verhalen verweven. Via families in Engeland, Amerika, Rusland en Duitsland neemt hij je mee op sleeptouw.  Heel subtiel wisselt hij tempo, sfeer en taal af zodat je je echt in die tijd waant. En toch ook echt lekker, want het is duidelijk dat Follett een democraat in hart en nieren is en niet snel in een nazistisch of communistisch land zou willen wonen.
Drie lekkere dikke pillen voor de kerstvakantie: Fall of giants, Winter of the world en Edge of eternity.

Iets minder oud en gerelateerd aan alweer een politiek thema: armoede en bestaansonzekerheid. En weer gegoten in de vorm van een goed verhaal. Ik heb het nog niet uit, maar durf het zeker al aan te bevelen: De daden vanAnne Schepers. Het is haar debuutroman en werd gepubliceerd in 2023. Een eerste baan in de journalistiek: dit is Sara’s grote droom, haar kans, maar dan… Het betreft een traineeship, ze krijgt onvoldoende betaald om het hoofd boven water te houden en trekt weer bij haar moeder in: het is maar voor een jaar. De spanning wordt haarfijn opgebouwd en en passant voel je wat het is om in Rotterdam in een probleemwijk te wonen.

Geertrui Meinema-Linders

Geel


Ja, ze deed het weer: boeken kopen op de kaft. Niet één, maar meerdere; het thema was geel en ik kende geen van de auteurs. In eerste instantie werd ik vooral aangetrokken door de kaft van The Maniac van Benjamin Labatut. Die was knalgeel met opengesneden vierkante vakjes die een doorkijkje gaven op een zwart-witfoto van een ontploffende atoombom. Op de kaft een aanbeveling dat het boek geselecteerd was voor de zomerleeslijst van Barack Obama. Niet dat ik wist dat hij las of een soort boekenclub had, maar het deed toch wat; absurd natuurlijk! Er lag nog een boek van Labatut – met een grote gele vlek op de kaft – When we cease to understand the World. Inmiddels ben ik enorm verslingerd geraakt aan zijn manier van schrijven. Beide boeken gaan in feite over de geschiedenis van de bètavakken – voornamelijk natuurkunde – en hoe die bijgedragen hebben aan de wereld zoals die nu is. Ze vertellen over de levens van fysici en hoe hun denken zich ontwikkelde. Het lijken net korte en soms op zichzelf staande verhaaltjes, deels fictie, deels feit. Maar wat wat is weet ik als arme alfa niet. Inhoudelijk was het soms bijna te moeilijk, omdat ik niet zo abstract kan denken. Toch wilde ik door. Fascinerend hoe de lijnen liepen tussen denken en doen van al deze mensen, hoe ze op elkaar voortborduurden, met elkaar botsten. Bij mijn studie middeleeuwse geschiedenis kon je blij worden als je een bepaald handschrift als bron kon traceren voor latere handschriften. Zo ontstond een soort stamboom waaruit bepaalde schrijf- en vertaalfouten te herleiden waren. Deze boeken gaven mij een vergelijkbare vreugde en spanning. Beide wereldoorlogen spelen een rol, dat begrijp je, en bij de Maniac (Von Neumann) ook de ontwikkeling van de spelcomputer en Artificial Intelligence. De andere gele aankopen die ik zeker óók aanraad: The Bee Sting van Paul Murray (heerlijke familiesaga) en Yellowface van Rebecca F. Kuang (spannend en confronterend; lees dit boek!!!)   

Alle boeken zijn ook vertaald in het Nederlands:

Labatut, de Maniac en Het blinde licht
Murray, De bijensteek
Kuang, Yellowface (zelfde titel als in het Engels)

Liesbeth Orthel

Een joods perspectief

Veel kritische bijbellezers die niet direct met een al te christelijke bril het Nieuwe Testament willen lezen, zullen in een nieuwe uitgave van het Nieuwe Testament van het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) een aantrekkelijk geschenk voor onder de kerstboom vinden. Recentelijk verscheen Het Nieuwe Testament met Joodse toelichtingen waarin de bijbeltekst in de herziene bijbelvertaling uit 2021 is opgenomen mét commentaren vanuit een joods perspectief. Welke vanzelfsprekendheden voor een joodse lezer uit de eerste eeuw missen wij, als wij met onze christelijke blik de door-en-door joodse teksten lezen? Zeer uitgebreid zijn de verwijzingen naar teksten uit de Hebreeuwse bijbel en de rabbijnse literatuur.

Naast de kanttekeningen bij de teksten zijn ook kaderteksten opgenomen met nuttige, wat algemenere toelichtingen. Ook zijn kaarten opgenomen die de geografie van de verschillende bijbelboeken en verhalen duidelijk maken. Tenslotte zijn er meer dan 50 essays waarin allerlei achtergronden worden geschetst. Het is een studiebijbel voor wie werkelijk meer wil weten. Tenslotte is het boek gebonden en prachtig uitgegeven, een prachtig cadeau!

Het Nieuwe Testament met Joodse toelichtingen. Nederlands Bijbelgenootschap, 2024.
934 pp. Prijs: € 65. ISBN 9789089122834. Verkrijgbaar in de boekhandel en bij www.shop.bijbelgenootschap.nl.

Tjaard Barnard

Een voor vrijzinnigen ongemakkelijk geluid

Remonstranten hebben de naam te zoeken naar vrijheid en verdraagzaamheid in het geloof. Opvallend is echter wel, dat zij in de praktijk vrij strakke visies blijken te hebben op wat er wel en wat er niet bij hen hoort. Wanneer de redactie van dit blad een wat orthodoxere theoloog ruimte biedt om zijn visie op een onderwerp te geven, roept dat direct vragen op. Wanneer in een kerkdienst het vaste antwoordlied een keer vervalt, is er de vraag of het nog wel een remonstrantse dienst is. Als na vele dominees in zwarte toga een nieuwe predikant een wit gewaad blijkt te hebben, leidt dat soms tot teleurstellingen. Nee, remonstranten zijn niet altijd zo open-minded als ze zelf denken.

Niet alleen fatsoen
In dit blad besteden we veel aandacht aan de publicaties van dr. Eginhard Meijering (1940). Hij is nadrukkelijk lid van de Remonstrantse Broederschap (die hij in een aantal gemeenten als predikant heeft gediend) én gastlid van de Nederlands Gereformeerde Kerk in Oegstgeest. Vijftig jaar geleden schreef hij al het boekje Onmodieuze theologie waarin hij niet de verbinding zocht met de vernieuwende tijdgeest, maar juist met het belijden van de vroege kerk. Vele tientallen publicaties later stelt hij nu opnieuw zijn lezers voor ingewikkelde vragen. Recentelijk verscheen zijn Christelijk geloof en burgerlijk fatsoen. Een proeve van remonstrants gereformeerde theologie. Dit geschrift valt uiteen in twee delen. In het eerste neemt hij stelling tegen de gelijkstelling van christelijk geloof met burgerlijk fatsoen. Geloof gaat niet om ethiek. Wie geloof gelijk laat vallen met de manier waarop je op een verantwoorde manier met je medemens omgaat, is het essentiële van het geloof kwijtgeraakt.

Relatie met God
Dat bespreekt hij in het tweede deel. Geloof gaat allereerst om de relatie van de mens tot God. Hierin bespreekt hij aan de hand van de belijdenis van Nicea-Constantinopel (325) wat voor hem de essentie is van een remonstrants-gereformeerde theologie. (Deze term was tot ver in de twintigste eeuw gangbaar.) Meijering laat de hele kerkgeschiedenis hier meespreken. Overigens gaat het hem niet om een fundamentalistisch gelijk van de oude belijdenis – hij blijft kritische vragen stellen – maar neemt hij ook geen genoegen met al te gemakkelijke moderne kritiek. Meijering stelt Gods genade, die geopenbaard is in Jezus Christus centraal. Daar moeten we het van hebben en niet van ons eigen, nette leven.

Voor wie het aandurft om ongemakkelijke vragen aan vrijzinnigen onder ogen te komen, is dit boek een goed begin. Wellicht iets toegankelijker dan in sommige eerdere publicaties weet Meijering zijn vrijzinnige lezer bij de christelijke les te houden. Een aardig cadeau voor onder de boom.

Tjaard Barnard

Eginhard Meijering, Christelijk geloof en burgerlijk fatsoen. Een proeve van remonstrants gereformeerde theologie. 132 pp. Prijs: € 19,95. ISBN 978 9465112633. Te bestellen in de boekhandel of via www.boekenbestellen.nl

Zie ook

Tussen twee regenbuien door
13 mei 2020

Tussen twee regenbuien door

Wat doet een dominee nu eigenlijk de hele dag? In deze rubriek krijgt u daar een beeld van. Vandaag beschrijft geestelijk verzorger Pieter Hartevelt een werkdag in het verpleeghuis waar hij werkt… Lees verder

Feest zonder vrees
29 januari 2020

Feest zonder vrees

‘Vreest niet’ of ‘Weest niet bang’ zijn van die bijbelteksten die ik liever niet hoor. Vaak genoeg kan ik er niet omheen, want de kerk hoorde en hoort bij mijn leven… Lees verder