Het gezicht van Frans van Vught

Frans van Vught (1950) sloot zich tweeëneenhalf jaar geleden aan bij de Remonstranten in Twente. Als Michel Peters hem per Zoom spreekt komen zijn filosofische belangstelling en insteek (ook in zijn benadering van religie) uitgebreid aan de orde.

Carrière
‘Ik ben geboren in een rooms-katholiek gezin in Montfoort, mijn vader was daar directeur van het postkantoor. Toen ik drie jaar oud was verhuisden we naar St Michielsgestel, het katholieke Brabant dus, waar ik nog koorknaapje en misdienaar ben geweest. In de jaren zestig behaalde ik het gymnasium bèta in Den Bosch en ging ik in Utrecht sociale wetenschappen studeren. In die revolutionaire jaren verloor ik mijn geloof, was ik sterk maatschappelijk betrokken en maakte deel uit van antimilitaristische groepen en van de vredesbeweging. Daarna heb ik gestudeerd in de VS en gewerkt aan universiteiten in Boston, Los Angeles en Colorado. Dat waren de jaren van The Eagles en het hippiegebeuren. Terug in Nederland ben ik hoogleraar bestuurskunde in Leiden geworden en daarna kreeg ik in Twente eenzelfde functie. Acht jaar lang ben ik rector-magnificus en voorzitter geweest van de Universiteit Twente. Daarna ben ik vooral actief geweest in Europa, eerst als topadviseur bij Europese Commissievoorzitter Barroso, uiteindelijk als president van het European University Institute in Florence. Ik ben dus in mijn werk de bestuurderskant opgegaan. Ik vind het interessant om de phronese, de deugd van de praktische wijsheid te beoefenen en daarmee het instituut waar ik werkte van dienst te zijn. Daar hoort bij: het maken van (ethische en morele) afwegingen, het sluiten van compromissen, het je verplaatsen in een ander. Heel boeiend! Al die tijd, dertig jaar lang nu, ben ik in Usselo in een boerderij op een landgoed blijven wonen.’

Waarden
‘Religie speelde in mijn leven een beperkte rol, nu is er weer een grotere betrokkenheid in algemene zin. Margriet Dijkmans van Gunst, een nichtje van mijn vrouw, is remonstrant in Vrijburg. Haar (overleden) man Johan Blaauw was remonstrants predikant en werkte op het landelijk bureau in Utrecht. Eind jaren zestig, begin jaren zeventig hadden we al contact met hen en met Margriet is dat contact tot op de dag van vandaag gebleven. Ik leerde de Remonstranten dus al vroeg kennen. Mijn betrokkenheid heeft eigenlijk nauwelijks een religieuze, maar vooral een filosofische of een waardengeoriënteerde invalshoek. Het humanisme (van Erasmus) is voor mij belangrijk, evenals het vrijheidsbegrip van Stuart Mill en het denken over tolerantie van Spinoza. Bij de Remonstranten vind ik lotgenoten, verwante zielen, die een mens- en maatschappijbeeld hebben dat bij mij past. Het is mijn bubbel, een soort intellectuele oligarchie met een liberaal gedachtengoed waar ik bij hoor. Mensen die de waarheid niet voor zoete koek aannemen en onwaarheden willen ontmaskeren.

Ik heb dus weinig met mystiek en met de belevingskant van religie. In liturgie en rituelen zitten mooie dingen, maar ik zie ze meer als cultuurgoed, ik heb er geen persoonlijke relatie mee. Idem bijvoorbeeld met de Mattheüs Passion waarvan de schoonheid me als cultuurgoed wel erg ontroert. Nou ja, vanwege die verwantschap in denken en omdat ik het belangrijk vind dat waardengemeenschappen in het Oosten van het land blijven voortbestaan, ben ik vriend geworden in Twente. Je zult me zelden in diensten tegenkomen, maar ik neem wel deel aan kringen over specifieke onderwerpen.

Ik lees momenteel deel vier van de biografie van Mussolini door Scurati. De opkomst van het fascisme toen heeft veel parallellen met de autoritaire bewegingen die we nu zien ontstaan. Het Trumpisme kun je zien als een variant van het fascisme. Dat houdt me erg bezig. Maar gelukkig kan ik me ook verliezen in mijn jonge kippetjes, mijn (abstracte) schilderwerk en mijn vijf kleinkinderen hoor!’

Michel Peters