Heb je nog vertrouwen in die kerk van je?

Heb je er nog vertrouwen in? Het is een vraag die mij regelmatig is gesteld de afgelopen weken. Ik begon mijn werkzaamheden als algemeen secretaris met een aantal kennismakingsronden. De komende maanden wil ik alle (dienstdoende) predikanten spreken. En daarnaast voer ik ook gesprekken met een aantal opiniemakers, politici en journalisten. Ik ga met hen in gesprek over de vraag of er nog toekomst is voor kerken in Nederland, en voor de Remonstranten in het bijzonder.

Heb je er nog vertrouwen in? Waarom zet jij je in hemelsnaam nog in voor een kerk, behoren die niet tot het verleden? Met dergelijke vragen beginnen de gesprekken meestal. En terecht. De afgelopen jaren woonde ik in het Verenigd Koninkrijk, een land waar kerk en geloof nog een prominente rol spelen (ook al slaat de ontkerkelijking daar ook toe, je blijft zoiets houden als ‘public faith’ door de diepe verwevenheid tussen kerk en staat). In Nederland is het hard gegaan met de secularisatie, dat besef ik des te meer na mijn terugkeer. Mijn generatiegenoten hebben echt wat uit te leggen als zij in een kerk trouwen of hun kind laten dopen. De kerk is niet meer de plek waar je vanzelfsprekend naar toe gaat als je op zoek bent naar rust en zingeving.

Bestaansrecht

Tijdens de gesprekken word ik uitgedaagd om mijn vertrouwen in kerken te verwoorden. Ik doe dat met groeiend enthousiasme, wij zijn het immers niet gewend om ons nadrukkelijk te profileren. Maar in elk gesprek komt er weer een ander wezenlijk aspect van het kerk zijn naar voren, dat haar bestaansrecht rechtvaardigt. De kerk is een plek waar wij weer op adem kunnen komen en bezield verder gaan. Een plek waar een ander verhaal klinkt dan het verhaal dat ons dagelijks bereikt via (social) media, en waar een andere dimensie ter sprake komt. Een plek waar wij mensen ontmoeten van alle achtergronden en leeftijden. Waar de kwetsbare naaste nooit uit het oog wordt verloren. En een plek tenslotte waar het visioen levend wordt gehouden van een rechtvaardige wereld. Je moet er niet aan denken dat zo’n plek verdwijnt uit onze samenleving! De vraag is alleen, hoe wij elk genoemd aspect over het voetlicht weten te brengen in deze sterk veranderde wereld. En hoe wij predikanten de ruimte kunnen bieden om aan noodzakelijke vernieuwing gestalte te geven.

Troeven

Heb ik ook nog vertrouwen in de toekomst van remonstrantse kerken? We hebben een aantal belangrijke troeven in huis. De kleinschaligheid van onze gemeenten, bijvoorbeeld. Onze gemeenten zijn hechte vormen van gemeenschap, waar desgewenst aandacht is voor een ieder. Daarnaast is onze organisatie kleinschalig en efficiënt. We hoeven niet langs talloze synodes en commissies voordat we tot actie kunnen overgaan. Wij mogen ons verheugen over een creatieve en diverse groep predikanten. Wij stimuleren mensen om een eigen spiritualiteit te ontwikkelen. En, last but not least, creativiteit en vernieuwing worden bij de Remonstranten gewaardeerd.

Behoeften van deze tijd

Het wordt tijd om deze troeven actief in te zetten, zodat zij aansluiten bij de spirituele behoeften van deze tijd. Ik zei eerder dat veel van mijn generatiegenoten (en dat geldt zeker ook voor de generaties daarna, en daarvoor dikwijls ook) niet meer vertrouwd zijn met de kerk. Maar dat betekent absoluut niet dat zij zich niet meer bezighouden met spiritualiteit en zingeving. Zij gaan nu op verschillende plekken op zoek naar mogelijke antwoorden. Het gaat daarbij om kortlopende ervaringen, en ad-hoc gemeenschappen. In een artikel in NRC Handelsblad in december jl. werd onderzocht waarom een groeiende groep jongeren de weg (her)vond naar de kerk. Nostalgie naar een ware gemeenschap werd als belangrijke reden genoemd. Een vertrouwd gebouw, rust, langlopende contacten. Het staat lijnrecht tegenover de dagelijkse gang van zaken, en heeft juist daarom een grote aantrekkingskracht. De nostalgie geldt niet voor de geloofsbeleving van vroeger. Hierin komen onze troeven van pas: creatieve predikanten natuurlijk, die meer ruimte verdienen. En de openheid en bereidwilligheid om ons aanbod aan te passen aan de behoeften van deze tijd.

Ik ga de toekomst met groot vertrouwen tegemoet. En met een verantwoordelijkheidsplicht. Want dat is mij duidelijk geworden uit al mijn gesprekken tot nu toe. Wij hebben een belangrijke rol te spelen in de samenleving en in de persoonlijke levens van velen, en wij zijn het haast verplicht aan onszelf en aan hen om deze rol ernstig te nemen.

Joost Röselaers
algemeen secretaris Remonstranten