Praten alleen is niet genoeg

Relaties zijn het belangrijkste wat we hebben in ons leven. Het geeft ons verbinding, stabiliteit en vertrouwen. Recentelijk publiceerde de New York Times een onderzoek naar de kans op overleving bij hartfalen: mensen met een goede relaties hebben een veel grotere kans op herstel. We zijn sociale wezens en hebben elkaar nodig om het beste uit onszelf te halen en ook fysiek functioneren we beter als we in een liefdevolle relatie zijn. We zijn niet gemaakt om alleen te zijn , we kwijnen weg in isolatie, worden ziek of somber. Mensen sterven eerder in isolement.

Afhankelijkheid

De eerste relatie begint bij de geboorte en het ontvangen worden door je moeder en vader. Daar begint het ontwikkelen van vertrouwen. Voor onze overleving is het nodig om te durven vertrouwen. Als de ouder beschikbaar en voorspelbaar is ontstaat er een veilige hechtingsband tussen baby en ouder.

Sommige baby’ s hebben een bijzondere kwetsbaarheid en behoeven meer zorg, sommige ouders hebben een kwetsbaarheid en hebben zelf ook veel zorg nodig. Dat het soms in de relatie tussen ouder en kind niet optimaal verloopt is daarom ook begrijpelijk. Als ouders niet goed in staat zijn om zich af te stemmen op de behoeften van de baby ontstaat er een onveilige hechtingsband: de baby zal óf aanklampen om meer liefde te krijgen óf zich uiteindelijk  uit het contact terugtrekken. De primaire relatie met ouders beinvloedt de ontwikkeling van latere relaties. Onveilige hechting maakt iemand onzekerder van zichzelf, minder open naar anderen, onzeker van zijn eigen plek in de wereld. De wereld wordt ervaren als onvoorspelbaar en onoverzichtelijk. Het is moeilijker voor deze mensen om anderen te vertrouwen.

Geschaad vertrouwen herstellen

Vertrouwen is de bereidheid om jezelf kwetsbaar te maken en een risico te nemen. Het is het lezen van signalen in anderen en daarmee een inschatting maken hoeveel gevaar je loopt als je op die persoon vertrouwt. Het is een langzaam proces van stap voor stap gaan vertrouwen op hoe de wereld in elkaar zit, hoe de ander zal reageren

en daar voorspelbaarheid in vinden. Als we iemand vertrouwen dan geeft dat ruimte om een deel van ons brein te ontspannen, we hoeven het even niet alleen te doen. Het stelt ons in staat om ons te richten op wat er voor ons ligt, en we hoeven ons niet steeds bezig te houden met de randvoorwaarden van ons bestaan.

In volwassen relaties werkt de blauwdruk van vroegere hechting nog door. Als je in je leven veel angst en wantrouwen hebt gekend dan is een crisissituatie  moeilijker te hanteren dan wanneer je liefdevolle steun hebt gehad.

In mijn praktijk behandel ik echtparen die ingewikkelde vertrouwensbreuken hebben opgelopen in de relatie. Zoals bijvoorbeeld Hanna. Zij werd verliefd op een vrouw terwijl ze getrouwd was met Huib. Ze had het lang verborgen gehouden omdat ze zelf in de war was en angst had om hem pijn te doen. Uiteindelijk biechtte ze op wat er gaande was en de relatie kwam in een crisis. Ze kwamen in relatietherapie. Beiden hadden in hun gezin van herkomst veel onveiligheid meegemaakt waardoor deze crisis onoverbrugbaar leek. Ze hadden niet goed geleerd om in deze wirwar van emoties nog houvast te vinden. Door in de therapie te verhelderen wat hun pijn (ik voel me vaak zo alleen) en verlangen (ik wil verbinding) was, kwam er ruimte voor verdriet en konden ze hun behoefte aan nabijheid verwoorden. Hanna kon de keus maken om in de relatie te blijven met Huib. Zij zag ook dat Huib een betrouwbare man was, en ze waardeerde zijn ruimhartigheid om haar verwarring te kunnen uitzoeken. Hij had vertrouwen in het proces van de therapie. Het vertrouwen in elkaar kon worden geheeld.

Kiezen voor contact

Gottman, een bekende amerikaanse relatieonderzoeker, zegt dat vertrouwen tussen mensen groeit door elk moment dat we kiezen voor ingaan op het verzoek om contact (a bid for connection). Door er op in te gaan, iets te doen, iets te beantwoorden, groeit langzaam het vertrouwen op de ander en versterkt dat de verbinding met de ander.  Praten alleen is niet genoeg. Door gericht te zijn op de ander en niet louter op jezelf, ontstaat er een mogelijkheid tot verbinding. Die kleine momenten van verbinding doen vertrouwen groeien.

Over veel dingen in het leven denken we niet eens na, we vertrouwen erop dat er water uit de kraan komt en dat de telefoon werkt. Pas als er verstoringen komen in de voorspelbaarheid der dingen, beginnen we ons te realiseren hoeveel rust het geeft als je ergens op kunt vertrouwen. We realiseren ons dan pas hoe voorspelbaarheid ons het zicht beneemt op de kracht van vertrouwen.

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard

Brené Brown vergelijkt vertrouwen met een pot met knikkers, die zich langzaam vult, maar ook zo omver gegooid kan worden waardoor de knikkers wegrollen. Geschaad vertrouwen hakt er in. Het zet ons weer op scherp. Een relatie zonder vertrouwen gaat nergens heen, er moet hard gewerkt worden om die basis weer te maken. En alleen praten helpt dan niet, we moeten ook tónen dat we er iets aan doen. Relaties zijn zo belangrijk dat we daar voor vechten als het nodig is. Het is voor je zelfbehoud belangrijk dat je zorg besteedt aan de relatie. Dat is niet altijd eenvoudig. Maar met de nodige momenten van aandacht en ruimte kunnen we elkaar het gevoel geven dat de relatie de moeite waard is. Als je je partner kunt vertrouwen dat hij er voor je is als het er echt toe doet, dan geeft dat verbinding en veerkracht. Je gezien voelen door de ander is wat we liefde noemen.

Karin Wagenaar
Relatietherapeut en lid van de gemeente Utrecht